Gorejący krzew Mojżesza, męczennica olbrzymia, kilichowiec wonny. Przedstawiamy dziesięć skarbów Ogrodu Botanicznego [ZDJĘCIA]

Kielichowiec wonny, Calycanthus floridus - rozłożysty krzew pochodzący z Ameryki Północnej, w Polsce dorasta do 3 m. Jego nazwa pochodzi od kwiatów w kształcie kielicha, przypominających magnolie. W zależności od gatunku kwiaty wydzielają woń truskawki, cynamonu lub goździków. Zapylane są przez trzmiele. Nie mają nektaru, ale posiadają komórki na płatkach korony, tak zwane ciałka jadalne, którymi odżywiają się chrząszcze w nagrodę za zapylenie. Dawniej aromat z kwiatów służył kobietom jako perfumy. Nasiona zawierają alkaloid kalikantynę, a liście kwas pruski. W medycynie ludowej napar z kory miał zastosowanie w chorobach oczu.

Przęśl chilijska Ephedra chilensis - pochodzi z Ameryki Południowej, rośnie w górach, głównie w centralnej i zachodniej Argentynie i Chile, na skalistych słonecznych, suchych zboczach. Przęśle to wytrzymałe na suszę krzewy o budowie kseromorficznej, wyglądem podobne do skrzypu, nazywane też "końskim ogonem". Pędy tych roślin są zielone, asymilujące natomiast liście przekształcone w łuseczki. Posiadają cechy przypominające rośliny okrytonasienne, jednak należą do nagonasiennych, do rzędu gniotowców. Jest to roślina dwupienna. Nasiona otoczone są jajowatą, mięsistą osnówką barwy czerwonej, pomarańczowej lub białej. Łodygi zawierają alkaloid efedrynę, który ma właściwości pobudzające. Przęśl chilijska bywa używana, jako środek dopingujący i skuteczny środek odchudzający. W wielu krajach stosowanie efedryny jest zakazane, a wykrycie tej substancji we krwi sportowców oznacza dyskwalifikację.

Palecznik chiński Decaisnea isygnis - okazały krzew dorastający do 3 m wysokość, pochodzący z południowo-wschodniej Azji. W Polsce występuję w niektórych ogrodach botanicznych i arboretach. Ma charakterystyczne, mięsiste owoce - mieszki do 10 cm długości, pokryte fioletowym nalotem, podobne do strąków bobu, zwykle skupione po 3, wypełnione kleistym, galaretowatym miąższem zawierającym liczne, płaskie, czarne 1 cm nasiona. Owoce tej rośliny są jadalne bez wyraźnego smaku, wykorzystywane w kuchni azjatyckiej. Ze względu na kształt, sinoniebieską barwę i wzajemne ułożenie owoców nazywane palcami nieboszczyka.

Eukomia wiązowata, e. wiązolistna, Eucommia ulmoides  - gatunek drzewa lub wysokiego krzewu pochodzącego z  Chin. Roślina w korzeniach, pędach i liściach zawiera  gutaperką. Jest to ciągnąca, kleista substancja podobna do kauczuku. Po rozerwaniu liścia jest widoczna gołym okiem. Używana jest jako wodoodporny materiał izolacyjny, do produkcji gum do żucia i piłeczek golfowych. Kiedyś uzupełniano nią także kanały zębowe. Z uwagi na szerokie wykorzystanie gutaperki, drzewo to uprawiane jest w różnych częściach świata: Ameryce Północnej, Europie Zachodniej, Ukrainie, Wietnamie, na Kaukazie. W Chinach jest cenionym środkiem leczniczym. Wyciąg z kory stosuje się we wczesnych stadiach choroby nadciśnieniowej oraz jako środek wzmacniający, moczopędny i obniżający ciśnienie krwi.

Paulownia omszona, cesarskie drzewko szczęścia - Paulownia tomentosa - roślina pochodząca z Azji środkowej. Jest to krótkowieczne drzewo do 15 m wysokości, o grubych pędach i gałęziach, liściach długoogonkowych, do 25 cm długości, na młodych okazach nawet do 50 cm długości. U nasady sercowate, na szczycie zaostrzone, obustronnie owłosione. Kwiaty zebrane w kwiatostany do 40 cm długości, lekko pachnące, niebieskofioletowe, gruczołowato owłosione, podobne do kwiatu naparstnicy. Owocem jest zdrewniała torebka o długości 3-4 cm, wypełniona drobnymi nasionami, zaopatrzonymi w krótkie skrzydełka. Nazwę roślinie nadano na cześć Królowej Holandii Anny Pawłownej Romanow, córki cara rosyjskiego Pawła I. Chińczycy od wieków sadzili cesarskie drzewko niedaleko domów, aby przyciągnąć szczęście. Sadzone było z okazji narodzin córki. Na paulowni przesiadywał legendarny Feniks, ptak który odradzał się z popiołów. Paulownia ma zdolność odradzania się z korzeni po ścięciu lub spaleniu. Ze względu szybki przyrost biomasy i łatwość suszenia może być wykorzystywana jako roślina energetyczna. Paulownia jest gatunkiem często uprawianym na plantacjach w USA. Związki zawarte w liściach, owocach i drewnie wykazują działanie przeciwbakteryjne, ściągające i obniżające ciśnienie krwi.

Cypryśnik błotny, taxodium distichum - drzewo pochodzące z Ameryki Północnej. Rośnie wzdłuż Atlantyku, przeważnie na bagnach, nad brzegami rzek i terenach zalewowych, gdzie tworzy często jednogatunkowe lasy.  W Europie uprawiane jest jako drzewo ozdobne. Należy do rodziny cyprysowatych. Zrzuca krótkopędy na zimę. Ciekawą częścią tej rośliny są pneumatofory - korzenie powietrze, czyli zgrubienia na korzeniach wyrastające  ponad powierzchnię ziemi  lub wody których zadaniem jest napowietrzenie systemu korzeniowego, a także  zakotwiczenie jej w bagnistym podłożu. Indianie z tych pneumatoforów wytwarzali ule,  natomiast z włókien kory - sznury. Drewno tej rośliny jest dosyć mocne, wykorzystywane do produkcji mebli i wytwarzania gontu. Są to drzewa długowieczne w ojczyźnie żyjące ponad 1000 lat. W Polsce najstarszy około 200 letni okaz cypryśnika błotnego znajduje się w Arboretum Kórnickim.W Ogrodzie Botanicznym UMCS rośnie od 15 lat i jest w dobrej kondycji.

Dyptam jesionolistny, gorejący krzew Mojżesza Dictamnus albus - rośnie na terenach od południowej Europy po Syberię i północne rejony Chin. W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Występuje w rezerwacie Kulin, koło Włocławka, w okolicach Dąbrowy Górniczej oraz w rejonie Pińczowa. Ponadto uprawiany jest jako roślina ozdobna. Zawiera olejki eteryczne, które są wykorzystywane w lecznictwie i perfumerii. Zawarte w soku oraz wydzielinie włosków gruczołowych substancje w kontakcie ze skórą powodują oparzenia. W upalne i bezwietrzne dni po zbliżeniu płomienia olejki płoną. . Stąd właśnie uzyskał on swą potoczną nazwę - Gorejący krzew Mojżesza.

Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladonna - roślina występuję w Europie, Afryce Północnej, Azji Zachodniej. W Polsce możemy ją spotkać przeważnie w południowej części kraju. Jego łacińska nazwa pochodzi od imienia greckiej bogini przeznaczenia, Atropos, która przecinała nić życia.  Drugi człon nazwy belladonna po łacinie oznacza piękna pani. Roślina jest  silnie trująca. Rzymianki używały wyciągu z tej rośliny jako kosmetyku rozszerzającego źrenice i nadającego im blask. Nie wyróżnia się specjalnie wyglądem, ale osiąga duże rozmiary. Ma spore jajowate liście. Kwiaty kształtu dzwonkowato-rurkowatego, długości do 3 cm, na zewnątrz brązowo-fioletowe, wewnątrz żółtozielone. Jej owocami są niewielkie, o średnicy do 1 cm czarne jagody. Zjedzenie przez dorosłego człowieka od  kilkunastu do 20 owoców powoduje śmierć. Natomiast u dziecka wystarczy spożycie 2-3 jagód. Zawiera atropinę, która ma zastosowanie w okulistyce jako składnik kropli używanych podczas badania oka, a także w leczeniu schorzeń żołądkowych i jelitowych.

Kokornak Aristolochia - to rośliny zielne, byliny lub pnącza. Mają pojedyncze, sercowate liście. Natomiast kwiaty charakteryzują się specyficzną budową, która ma na celu zwabić owady. Mają okwiat zrośnięty w kształcie trąbki, o pięknym, barwnym wzorze. Na dnie kwiatu znajduje się biała plama, co stanowi informację dla owadów, że wewnątrz może znajdować się nektar i pyłek (nagroda). Po rozerwaniu okwiatu możemy zauważyć pasmo włosków i barwne dno kwiatowe, które zachęca zapylaczy do wlotu. Zapylaczami tej rośliną są muchówki, które chętnie wchodzą do środka, ale mają trudność z wychodzeniem, gdyż włoski blokują im przejście. Owady korzystają z nektaru przy okazji zapylając kwiat. Kiedy kwiat jest już zapylony włoski zaczynają obumierać i wówczas owady mogą swobodnie wyjść.

Męczennica olbrzymia Passiflora quadrangularis - rodzaj roślin z rodziny męczennicowatych. Występuje w tropikalnych częściach Ameryki. Ma duże, owalne, ciemnozielone i lekko błyszczące liście. Kwiaty, w optymalnych warunkach osiągają średnicę około 12 cm. Mają biały kolor z odcieniem czerwonofioletowym. Ponadto posiadają masywną koronę z falistych czerwono-purpurowych nitek, przez co kwiat wygląda atrakcyjnie. Męczennica olbrzymia wytwarza duże, żółto-zielone owoce, które są jadalne i mają słodko-kwaśny smak. Passio oznacza męczeństwo lub cierpienie. Jedna z interpretacji nazwy tej rośliny głosi, że jezuita nazwał ją tak, ponieważ kształt kwiatu przypominał mu narzędzie Męki Pańskiej: trójdzielne znamię - gwoździe ukrzyżowania, zalążnia na trzonku- kielich goryczy, pięć pręcików- młoty, zewnętrzny przykoronek- koronę cierniową, wąsy- bicze, a lancetowate przylistki- włócznię.