Jeszcze na początku lat 90. rada wydziału wprowadziła testy na egzaminach wstępnych. Ale dziekan wydziału, prof. Ziemowit Jacek Pietraś słysząc na mieście plotki o sprzedaży testów, właśnie w 2000 r. poprosił zaprzyjaźnionych naukowców z uniwersytetu o ułożenie kilkuset pytań.

W czwartek, 29 czerwca wieczorem Stanisław Michałowski, prodziekan Wydziału Politologii UMCS, dziś rektor uniwersytetu, wybrał z nich cztery zestawy po 90 pytań. Następnie komisyjnie (razem z dwoma zaufanymi pracownikami wydziału) umieścili je w kopertach i zamknęli w wydziałowym sejfie. Jedyne dwa komplety kluczy zabrał ze sobą do domu Michałowski.

Następnego wieczora, kilka godzin przed zaplanowanym na 1 lipca egzaminem, Pietraś z Michałowskim otworzyli sejf. - Przemknąłem wzrokiem po ułożonych równiutko kopertach z pytaniami. Ostatnia wydała mi się podejrzana. Lekko odstawała od podłoża. Wyjąłem ją i struchlałem. Ktoś ją otworzył, a następnie zakleił - opowiadał "Wyborczej" w 2001 r. dziekan Pietraś.

To była koperta rezerwowa (z identycznymi pytaniami jak w wersji podstawowej, otwiera się ją, gdy na sali jest więcej kandydatów, niż planowano). Złodziej skradł z niej po jednym zestawie pytań. Wiedział, że rezerwa nie będzie potrzebna?

Prof. Pietraś zadzwonił do zaufanych pracowników i przez kilka godzin przygotowali nowe zestawy pytań. Egzamin rozpoczął się bez opóźnień.

Uniwersytet poinformował o kradzieży policję.

Na zamku sejfu policjanci nie stwierdzili śladów włamania (prodziekan zabrał do domu wszystkie klucze - złodziej musiał otworzyć sejf dorobionymi). Oprócz czterech zestawów testów nie zginęło nic. Włamywacza nie interesowały ani wydziałowe pieczątki, ani dyplomy.

Funkcjonariusze z wydziału dochodzeniowo-śledczego Komendy Miejskiej Policji w Lublinie, którzy zajęli się sprawą, obiecywali w telewizji, że ujęcie rabusia to tylko kwestia czasu. Ale czas mijał, a policjant prowadzący postępowanie tylko raz pofatygował się na uczelnię. Nie zajrzał nawet do gabinetu dziekana. - Dopiero w grudniu tego roku przesłuchano mnie - dziwił się prof. Pietraś.

Zresztą dochodzenie wciąż tkwiło w martwym punkcie. Tak jakby śledczym nie zależało na wykryciu sprawców. Dowody? Oto one. Po włamaniu policyjni technicy zdjęli odciski palców z sejfu i z koperty, z której zginęły testy. Ale policjant prowadzący dochodzenie oddał do laboratorium tylko odciski z koperty. Okazało się, że są to tylko linie papilarne prodziekana Michałowskiego. A gdzie się podziały odciski palców złodzieja i dwóch pracowników wydziału, którzy razem z Michałowskim wkładali testy?

Albo więc policyjni technicy niefachowo zdjęli z koperty ślady linii papilarnych, albo coś się z nimi stało podczas badań w laboratorium kryminalistycznym lubelskiej policji. Za drugą tezą przemawiałby fakt, że wkrótce potem wszystkie badania w tej sprawie trafiły do laboratorium w innym mieście.

A co z odciskami palców z wydziałowego sejfu? Okazało się, że policjant prowadzący postępowanie, przekazał je do badań dopiero kilka miesięcy po kradzieży testów.

W efekcie na skargę do lubelskiego komendanta wojewódzkiego policji udał się prodziekan Michałowski. Efekt był taki, że wymieniono policjanta zajmującego się sprawą kradzieży. Dopiero wtedy śledztwo ruszyło z miejsca.

Sprawę kradzieży testów przejął aspirant Janusz Woźniak. - Idzie do przodu jak walec. Jeśli zamykają mu drzwi i okna, wchodzi kominem - mówili o Woźniaku koledzy.

Woźniak zaczął przesłuchiwać pracowników wydziału. Na podstawie billingów rozmów z telefonów wydziałowych i prywatnych sprawdzał, do kogo dzwonili.

Wróćmy do nocy z 29 na 30 czerwca 2000 r., gdy dokonano kradzieży. Po złożeniu testów w sejfie komisja egzaminacyjna opuściła gmach politologii ok. godz. 23.30.

Co działo się później? Na to pytanie odpowiedziały właśnie billingi rozmów telefonicznych. Okazało się, że wydziałowa portierka, która wcześniej zamieniła się na nocny dyżur z koleżanką, zadzwoniła o północy z uczelnianego telefonu do mieszkania siostry - pracownicy dziekanatu na Wydziale Politologii (czy mogła jej powiedzieć: "Przyjeżdżaj, w budynku nikogo nie ma"?).

Po dwóch godzinach syn pracownicy dziekanatu - student politologii (czy przez ten czas można było otworzyć sejf dorobionym kluczem?) skontaktował się z profesorem X, kierownikiem zakładu na Wydziale Politologii UMCS.

Potem śledczy skupili się na osobie profesora X. Wynikało z nich, że nie był on osobą rozmowną. Dziennie odbywa średnio jedną, dwie rozmowy. Aż do 30 czerwca 2000 r., kiedy z wydziałowego sejfu skradziono testy. Profesor tej nocy nie spał. Między godz. 3 a 6 rano wykonał z komórki 20 telefonów. Przypomnijmy: wcześniej - ok. godz. 2 w nocy - do profesora zadzwonił syn pracownicy dziekanatu.

Wróćmy do 20 nocnych rozmów profesora. 13 razy dzwoniono na telefony stacjonarne - abonentów TP SA i Netii, bo trzeba wiedzieć, że telefony komórkowe przed 17 laty nie były jeszcze tak powszechne jak dziś. Dzieci właścicieli 11 numerów zdawały w 2000 r. egzaminy na politologię. Profesor w środku nocy dzwonił m.in. do Lublina, Chełma, Włodawy, a nawet do małej podtarnobrzeskiej miejscowości.

Dwukrotnie tej nocy prof. X dzwonił pod numer telefonu lekarza w jednym z podlubelskich szpitali (jego córka dostała się wówczas na politologię).

- W jakiej sprawie? - zapytaliśmy w 2000 r. pana doktora.

- X się u mnie leczy - odpowiedział lekarz po chwili zastanowienia.

- O 3 w nocy? - nie dowierzaliśmy.

- Prosił o receptę na viagrę.

Inny nocny rozmówca profesora X, także lekarz:

- X jest moim pacjentem - tłumaczył.

- Nad jeziorem mamy po sąsiedzku działki. Umawialiśmy się na grilla - wyjaśniał kolejny rodzic.

- Iksiunio to mój stary kumpel. Dzwonił, ale był mocno wstawiony. Coś bełkotał - wyjaśniał ojciec innego studenta.

Tylko ojciec jednego kandydata (dostał się na politologię) odparł wprost: - Chodziło o testy. Ale nic więcej nie powiem, bo mi dzieciaka ze studiów wywalą. Zostaw pan to.

Efekt pracy aspiranta Woźniaka trafił na biurko prokuratora. Po prawie dwóch latach śledczy postawili zarzuty, ale tylko dwóm osobom.

Wykorzystanie informacji zdobytej w związku z pełnioną funkcją (grozi za to grzywna bądź dwa lata więzienia) zarzucono kierowniczce administracji Wydziału Politologii i jej 20-letniej córce studentce. Dziewczyna miała wręczyć testy znajomej. Obie panie stanęły przed sądem. Kierowniczka administracji wkrótce potem odeszła z pracy.

Ofiarą kradzieży została też portierka, która za niedopełnienie obowiązków służbowych została zwolniona. Wyrzucona z pracy "z powodu utraty zaufania przełożonych" została też pracownica dziekanatu na politologii. Billingi wykazały, że jej syn, student politologii, dzwonił o 2 w nocy do prof. X.

Prof. X żadnych konsekwencji na uczelni nie poniósł.

Śledczy w akcie oskarżenia nie wspomnieli o okolicznościach włamania, kradzieży testów, mocodawcach.

Wysoki funkcjonariusz policji znający szczegóły dochodzenia dziwił się wtedy asekuranctwu prokuratorów: - Przedstawiając dowody, byliśmy pewni, że śledztwo zakończy się aktem oskarżenia wobec mocodawców. Przecież w tym samym czasie inna lubelska prokuratura na podstawie billingów rozmów oskarżyła, a sąd skazał pogranicznika, który współpracował z przemytnikami kradzionych samochodów.

Wiele wyjaśnił nam naukowiec związany z Wydziałem Politologii UMCS, z którym rozmawialiśmy anonimowo w 2002 r. - Nigdy nie donosiłem. Uważam, że brudy trzeba prać w domu. Dotąd milczałem, bo byłem pewny, że winni zostaną ukarani. Dziś, obserwując postępy śledztwa i coraz bardziej bezczelne zachowanie osób zamieszanych w handel testami, obawiam się, że sprawa zakończy się aktem oskarżenia wobec płotek. A osoby, które od lat handlowały testami, pozostaną bezkarne. Dlaczego? Także w policji i prokuraturze mają dzieci. Kto wie, czy kiedyś pociechy nie zamarzą o studiach na modnym kierunku.