Siła Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Kto tworzy rangę uczelni [ZDJĘCIA]

Nie ma praktycznie miesiąca, żeby media nie donosiły o kolejnych sukcesach naukowców z lubelskiego Uniwersytetu Medycznego. Często są to pionierskie w skali kraju czy Europy operacje, innym razem nagrody za osiągnięcia w danej dziedzinie lub postępach w badaniach nad nowymi lekami. Oczywiście uczelnia słynie też ze świetnej bazy dydaktycznej, stale rozwijających się szpitali klinicznych czy nowoczesnej aparatury. Jednak to właśnie kadra naukowa w głównej mierze stanowi o sile uczelni. O osobach, które przedstawiamy, głośno było nie tylko w Polsce, ale także poza granicami kraju. Naukowcy wielokrotnie byli nagradzani, zdobywali wielomilionowe granty lub współpracowali z ośrodkami z różnych zakątków świata.

W tej grupie jest wybitny neurochirurg prof. Tomasz Trojanowski, który wykonał już ponad trzy tysiące, często bardzo skomplikowanych operacji mózgu. Takich, których w wielu ośrodkach lekarze się nie podejmują, uważając je za zbyt skomplikowane. Rekordowo długa operacja, którą prowadził prof. Trojanowski, trwała aż 23 godziny. I oczywiście zakończyła się sukcesem. Zasługi naszego neurochirurga wielokrotnie doceniano na świecie, m.in. prosząc go o pomoc w założeniu pierwszej uczelni medycznej na Cyprze. I tym razem się udało.

Innym naukowcem, o którego pracy w ostatnich latach dużo się mówiło, jest prof. Konrad Rejdak. Kierowany przez niego zespół wspólnie z naukowcami z kilku innych krajów chce skonstruować robota, który służyłby pomocą osobom chorym na alzheimera. Chodzi o podstawowe codzienne czynności jak przypomnienie o wzięciu leków, zakręcenie kranu lub ubranie się adekwatnie do pogody.

Wkrótce może być głośno o odkryciach prof. Piotra Wacińskiego oraz prof. Krzysztofa Giannopoulosa. Ten pierwszy pracuje nad stworzeniem urządzenia opartego na nano- i mikrocząsteczkach, którego założeniem będzie podawanie leków w sposób inteligentny i celowany do konkretnej tkanki. Dzięki temu lepsze będą pozytywne efekty działania leku, natomiast wyeliminowane będą efekty uboczne oddziaływania na inne tkanki czy organy. Natomiast zespół prof. Giannopoulosa chciałby znacznie usprawnić proces leczenia chorych na białaczki. Ponieważ układ odpornościowy człowieka nie rozpoznaje komórek nowotworowych, naukowiec chciałby go zmodyfikować tak, by były one widoczne. Efektem prac może być szczepionka na białaczkę, która znacznie skróci czas leczenia.

Prace nad lekami, które pozwolą szybciej i skuteczniej leczyć pacjentów z nowotworami, prowadzi też zespół prof. Jarosław Dudki. Dzięki niemu być może w przyszłości będziemy leczyli raka, przyjmując tabletki.

Oczywiście wszyscy specjaliści muszą korzystać ze sprzętu diagnostycznego. - Bez niego nie ma dobrego szpitala - podkreśla prof. Elżbieta Czekajska-Chehab z I Zakładu Radiologii Lekarskiej UM. Właśnie w nim znajduje się jeden z najnowocześniejszych tomografów komputerowych na świecie. Badanie serca zajmuje w nim zaledwie sekundę.

Natomiast świetny nefrolog prof. Wojciech Załuska podjął się dosyć trudnego zadania. Dzięki jego pracy w ostatnich latach zdecydowanie wzrosła liczba studentów anglojęzycznych na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. Śmiało można powiedzieć, że zadanie udało się zrealizować, bo na lubelskiej uczelni studiuje już ponad 1300 osób z zagranicy. To osoby głównie z USA, Tajwanu, Tajlandii czy Emiratów Arabskich. Uczelnia ma prestiżową akredytację stanu Nowy Jork, a jej dyplomy są uznawane w wielu krajach świata. To zdecydowanie powód do dumy.

Prof. Andrzej Drop, rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

- W ponad półwieczu pokolenia naszych badaczy dobrze przysłużyły się rozwojowi nauki w Polsce i na świecie. Powstało wiele szkół naukowych, doskonałych relacji mistrz - uczeń, wartościowych wyników prac badawczych, patentów i wynalazków. Kilku pracowników wyróżniono prestiżowymi tytułami doktora honoris causa, wielu spotkały liczące się zaszczyty w postaci przewodniczenia międzynarodowym gremiom naukowym, prezesury w zarządach głównych krajowych towarzystw medycznych. Mamy wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk - profesora lubelskiego Uniwersytetu Medycznego, który po raz pierwszy w dziejach uczelni objął tę zaszczytną funkcję, jak również reprezentantów w medycznym nadzorze specjalistycznym - kilku konsultantów krajowych oraz ponad pięćdziesięciu konsultantów wojewódzkich.

Znakomici naukowcy, świetni dydaktycy, wybitni klinicyści, prześwietni profesorowie, pełni entuzjazmu doktoranci, a także najmłodsi badacze poszukujący prawdy w studenckich kołach naukowych - oto największy nasz skarb, kapitał ludzki. Ważna w uprawianiu nauki jest bez wątpienia baza materialna, infrastruktura, nowoczesna aparatura, ale nadal nikt i nic nie zastąpi człowieka, jego talentu, geniuszu, inwencji twórczej, błyskotliwości, kreatywności, pomysłowości, słowem, iskry bożej czy też ludzkiego intelektu, któremu próbuje dorównać sztuczna inteligencja.

Umacnia się z roku na rok silna pozycja UM w dziedzinie umiędzynarodowienia - zajmujemy pod tym względem wysokie siódme miejsce w skali krajowej.

Trwa sztafeta pokoleń, starsi młodszym ustępują miejsca na uniwersyteckiej arenie naukowej. Schodzący z piedestału uczeni przekazują wiedzę i umiejętności nowo wstępującym młodym pokoleniom. Pielęgnujemy tradycję, pamiętamy o związanych niegdyś z uczelnią luminarzach nauki, tej miary i wielkości co profesorowie Ludwik Hirszfeld czy Tadeusz Krwawicz, którzy osiągnęli światowy prymat, przywołujemy z przeszłości wybitne postaci lubelskiej medycyny ["Lubelskie sławy lekarskie", "Gazeta Wyborcza Lublin" - red.], aby przekonać aspirantów naukowych, że odkrycia i sukcesy badawcze dziś też są możliwe, o czym wymownie świadczą zaprezentowane na tych łamach dokonania liderów głównego nurtu uniwersyteckiej medycyny i farmacji.

Badanie serca tomografem komputerowym zajmujące zaledwie jedną sekundę? Nie ma problemu. W szpitalach podlegających Uniwersytetowi Medycznemu jest najnowocześniejszy sprzęt diagnostyczny w kraju. - Bez niego nie ma dobrego szpitala. To serce każdej lecznicy - mówi radiolog prof. Elżbieta Czekajska-Chehab.

Zakup, którego dokonały władze Uniwersytetu Medycznego, oznaczał prawdziwy skok jakościowy w dziedzinie diagnostyki obrazowej. Oczywiście w SPSK 1, SPSK 4 oraz Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym jest kilka tomografów komputerowych, ale takiego urządzenia jeszcze nie było. - To tomograf 256-rzędowy (standard to 16). Gdy go kupowaliśmy około roku temu, byliśmy pierwszym ośrodkiem w Europie Środkowo-Wschodniej posiadającym takie urządzenie. Jest jednym z najlepszych na świecie. Dzięki niemu badanie serca można wykonać w zaledwie sekundę. Oczywiście z przygotowaniami czy ułożeniem pacjenta trwa to trochę dłużej, ale samo badanie zajmuje rzeczywiście tylko sekundę. Nie ma na nie wpływu szybkość akcji serca, a dawka promieniowania jest kilkukrotnie niższa niż w innych modelach - chwali się prof. Elżbieta Czekajska-Chehab, która pracuje w I Zakładzie Radiologii Lekarskiej Uniwersytetu Medycznego. Na co dzień kieruje nim rektor uczelni prof. Andrzej Drop.

Jeden z najnowocześniejszych na świecie tomografów komputerowych to nie wszystko, czym może pochwalić się lubelski Uniwersytet Medyczny. Szpital kliniczny nr 4 jest wyposażony także w inny nowoczesny sprzęt do diagnostyki obrazowej. Wystarczy wspomnieć o dwóch nowoczesnych urządzeniach do badania za pomocą rezonansu magnetycznego czy aparacie PET-CT. Kolejny rezonans ma wkrótce stanąć na terenie Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego. Już gotowe jest pomieszczenie, które trzeba było specjalnie zbudować, aby zmieścić sporych rozmiarów urządzenie.

Natomiast PET-CT to jeden z najnowocześniejszych i najdokładniejszych aparatów do diagnozowania zmian w organizmie. Jest swego rodzaju hybrydą. Łączy w sobie dwa rodzaje badania - pozytonową tomografię z tomografią komputerową. Dzięki takiemu połączeniu lekarze mają dużo bardziej dokładne informacje o pacjencie i jego chorobie. Służy głównie onkologom i kardiologom, choć mogą z niego też korzystać np. neurolodzy. Gdy nie było go w Lublinie, pacjenci jeździli do Warszawy, Gliwic, Kielc czy Bydgoszczy. Aparat działa już od czterech lat, a skorzystało z niego kilka tysięcy pacjentów. ? Bez takich nowoczesnych urządzeń, a co za tym idzie nowoczesnej, dobrej diagnostyki obrazowej nie ma dobrego szpitala. To serce każdej placówki, bo odpowiednia diagnoza pozwala na określenie dalszego leczenia pacjenta - wyjaśnia prof. Czekajska-Chehab.

O tym, jak zajęci są radiolodzy we wspomnianym SPSK 4, świadczą liczby. W klinice wykonuje się ponad 60 tys. różnego rodzaju badań rentgenowskich, 25 tys. z wykorzystaniem tomografu komputerowego czy nawet 10 tys. badań za pomocą rezonansu magnetycznego rocznie.

Prof. Czekajska-Chehab liczy też na to, że na Uniwersytecie Medycznym powstanie ośrodek nieinwazyjnej diagnostyki chorób serca. - Chcemy badać pacjentów za pomocą metod, które nie ingerują w ich organizm, czyli rezonansu magnetycznego serca, którego obecnie na Lubelszczyźnie nie ma, oraz tomografu komputerowego. Są zdecydowanie szybsze od tradycyjnych, a również pozwalają wykryć szereg chorób serca. Poza tym planujemy też wprowadzić całodobowe dyżury lekarzy konsultantów. Wyniki badań można byłoby też konsultować w formie wideokonferencji, a do naszej sieci mogłyby się podłączać też inne szpitale z województwa - mówi prof. Elżbieta Czekajska-Chehab.

Tomograf w klinice przy ul. Jaczewskiego już jest. Nasza rozmówczyni czeka natomiast na decyzję, czy złożony do urzędu marszałkowskiego projekt zakupu rezonansu serca oraz budowy systemu informatycznego służącego do wideokonferencji uzyska unijne wsparcie. Aby go zrealizować, potrzeba około 18 mln zł.

Ludzki mózg nie ma dla niego praktycznie żadnych tajemnic. Liczbę nagród i wyróżnień, które zdobył podczas swojej kariery, trudno byłoby zliczyć. Mimo tego prof. Tomasz Trojanowski ciągle szuka nowych rozwiązań tak, by operacje mózgu były jeszcze mniej inwazyjne, a pacjenci niedawno skazywani na wieloletnie cierpienie w chorobie wracali do zdrowia

Prof. Tomasz Trojanowski jest od lat uznawany za jednego z najwybitniejszych neurochirurgów nie tylko w kraju, ale i za granicą. Kieruje Kliniką Neurochirugii Uniwersytetu Medycznego od ponad 20 lat. Jego współpracownicy to także absolutna ekstraklasa, jeśli chodzi o specjalistów od chorób mózgu w Polsce. - Moim głównym zainteresowaniem w neurochirurgii jest leczenie chorób naczyniowych mózgu i nowotworów, a także operacje minimalnie inwazyjne - mówi neurochirurg.

Ale naukowiec w minionych latach był zaangażowany też w wiele projektów badawczych. Celem jednego z nich jest wprowadzenie możliwości wykrywania choroby Alzheimera na wczesnym etapie na podstawie analizy wydychanego przez pacjenta powietrza. Prace nadal są w trakcie. Przed sześcioma laty władze Cypru poprosiły prof. Trojanowskiego wraz z czwórką innych naukowców z USA, Wielkiej Brytanii i Grecji, aby doradzał przy tworzeniu pierwszego na wyspie uniwersytetu medycznego. Uczelnia zaczęła działalność w 2013 r. Rok później prof. Tomasza Trojanowskiego doceniło branżowe pismo "Puls Medycyny". Umieszczono go na ósmym Listy Stu - rankingu najbardziej wpływowych osób w polskiej medycynie i ochronie zdrowia.

A to tylko niewielki wycinek jego działalności.

Jak mówi prof. Trojanowski, ciągle najważniejsze dla niego jest pomaganie pacjentom. W ciągu roku przeprowadza on około stu operacji rocznie. To oznacza, że podczas 30 lat pracy przeprowadził około trzech tysięcy zabiegów. Neurochirurg pamięta czasy, kiedy nie było tak dobrze rozwiniętej diagnostyki obrazowej.

Dziś neurochirurdzy z Uniwersytetu Medycznego korzystają z najnowocześniejszych aparatów i przeprowadzają pionierskie w skali kraju czy Europy operacje. - Jakiś czas temu zaczęliśmy operować naczyniaki jamiste i niektóre guzy pnia mózgu, które były uznawane - a nawet wciąż w niektórych ośrodkach są uznawane - za obszar niedostępny do leczenia operacyjnego. Często takie próby kończyły się zgonem pacjenta albo kalectwem. My jednak mamy wiele takich przypadków, gdzie pacjenci z bardzo ciężkiego stanu, np. porażenia czterokończynowego i zaburzeń oddechowych, wracali do w miarę normalnego funkcjonowania. Pamiętam oficera wojska z guzem pnia mózgu. Był sparaliżowany od szyi w dół. Po operacji chyba przez dwa tygodnie był podłączony do respiratora, bo nie oddychał. Potem oddech wrócił, zaczęły się pojawiać pierwsze ruchy. Później przeszedł rehabilitację. Po jakichś dwóch latach od operacji przyszedł do mnie z narzeczoną zaprosić na swoje wesele - wspomina prof. Trojanowski.

W ubiegłym roku w Klinice Neurochirurgii w SPSK 4 przy ul. Jaczewskiego wszczepiono dwóm chłopcom najnowocześniejsze na świecie stymulatory mózgu. Jeden z nich miał wówczas 9 lat, drugi ? 11. Obaj od lat zmagali się z padaczką lekooporną. W ciągu dnia, a nawet w nocy mieli nawet po kilkanaście napadów, których nie byli w stanie kontrolować. Kilka lat wcześniej wszczepiono im stymulatory nerwu błędnego. Dzięki nim wiedzieli, że zbliża się atak, i - przykładając specjalny magnes w okolice obojczyka - mogli go powstrzymać. - To rozwiązanie miało też swoje wady. Nie działało podczas snu. Poza tym, kiedy w stymulatorze rozładowała się bateria, trzeba było go całkiem wymieniać. To oznaczało kolejną operację. Stymulator w zależności od tego, jak często był używany, trzeba było wymieniać średnio co dwa lata, czasem częściej - wyjaśnia prof. Trojanowski.

W lipcu 2015 roku neurochirurdzy z Uniwersytetu Medycznego wszczepili nowe stymulatory analizujące pracę serca i w ten sposób wykrywające zbliżający się atak. Chłopcy nie muszą więc już wcale myśleć o zbliżającym się napadzie i przykładać magnesu do stymulatora, który włącza się sam. Poza tym urządzenie zdecydowanie wolniej się zużywa. Była to pierwsza tego typu operacja w Polsce.

Podanie leku do konkretnej chorej tkanki przynosi najlepsze efekty. Kardiolog dr hab. Piotr Waciński pracuje nad mikroskopijnej wielkości urządzeniem, które ułatwi przyjmowanie medykamentów, spotęguje pozytywne efekty ich działania i wyeliminuje te negatywne. Wynalazkiem są zainteresowane duże firmy medyczne

Dr hab. Piotr Waciński od lat oprócz operowania pacjentów zajmuje się bioinżynierią inteligentnych nanourządzeń. Pod tą nazwą kryją się wielkie możliwości, w szczególności dla pacjentów. Nanourządzenia to niezwykle małe urządzenia mogące mieć szereg zastosowań. Nazwa wywodzi się od nanometra, który jest miliardową częścią metra.

Przykładów zastosowania takich urządzeń jest wiele. Można np. umieścić w organizmie sensor mierzący poziom glukozy we krwi albo sprawdzający pracę serca. Ewentualne nieprawidłowości zostaną wyświetlone na tarczy zegarka, który nosi pacjent, w telefonie komórkowym lub na tablecie. Dla pacjentów wprowadzenie nanourządzeń na szeroką skalę byłoby niezwykle korzystne. Dzięki nim cukrzyk otrzymywałby informację, kiedy musi przyjąć insulinę, a osoba z chorym sercem dowiadywałaby się, że pracuje ono nieprawidłowo i trzeba szybko zgłosić się od lekarza. A to tylko przykłady. Zastosowań nanourządzeń w medycynie może być niezwykle dużo.

Nad jednym z nich pracuje właśnie dr hab. Piotr Waciński. - Jest to urządzenie oparte na nano- i mikrocząsteczkach. Jego zadaniem będzie w sposób inteligentny i celowany podawać leki do konkretnej tkanki. Dzięki temu lepsze będą efekty działania leku oraz wyeliminowane efekty uboczne oddziaływania na inne tkanki czy narządy. Z tego urządzenia w szczególności mogliby korzystać nie tylko pacjenci z chorobami kardiologicznymi, ale i onkologiczni. Byłby to pewien rodzaj terapii celowanej. Nie ukrywam, że najbliższym dla mnie tematem jest leczenie miażdżycy - mówi kardiolog.

Na razie naukowiec nie chce zdradzać więcej szczegółów na temat tego, jak będzie działało urządzenie. Wkrótce ma zostać założony start-up, czyli platforma, w którą oprócz naukowców zaangażowałby się partner biznesowy. Dzięki temu urządzenie mogłoby się doczekać komercjalizacji i wprowadzenia na rynek. Jak mówi dr hab. Piotr Waciński, obecnie zainteresowanych współpracą jest kilka dużych firm medycznych.

A to niejedyna nowinka, nad którą pracuje nasz rozmówca. W drugiej połowie czerwca kardiolodzy z Uniwersytetu Medycznego w szpitalu klinicznym nr 4 przy ul. Jaczewskiego, jako jedyni w Polsce, zaczną przeprowadzać zabiegi angioplastyki wieńcowej [to operacja polegająca na udrożnieniu zwężonej lub całkowicie zamkniętej tętnicy wieńcowej bez konieczności otwierania klatki piersiowej - red.] z wykorzystaniem energii lasera. To szczególnie ważna informacja dla pacjentów z miażdżycą. Blaszki miażdżycowe powstają w ścianach tętnic, np. z powodu odkładania się w nich tłuszczów. To prowadzi do ich zatkania, a w konsekwencji choroby wieńcowej czy zawału. - Dzięki usuwaniu blaszki miażdżycowej za pomocą energii lasera nie trzeba będzie pacjentom otwierać klatki piersiowej i zakładać by-passów. Źródło lasera będzie wprowadzane przez cewnik do naczynia wieńcowego. To znacznie skróci czas powrotu pacjentów do zdrowia - przekonuje dr hab. Piotr Waciński.

Wyniki badań, które prowadzi dr hab. Piotr Waciński, były wielokrotnie doceniane. Naukowiec pracował w Klinice Kardiologii w Genewie oraz Montreal Heart Institute w Kanadzie. W 2013 roku był w University of California w Berkeley w Stanach Zjednoczonych, gdzie odwiedził jedne z najlepszych laboratoriów na świecie oraz wiodące firmy zajmujące się bioinżynierią i informatyką w Silicon Valley. Wyjazd odbył w ramach rządowego programu wspierania innowacyjności w nauce w ramach Top 500 Innovators. Wówczas oprócz niego z Lublina zakwalifikowało się do programu jeszcze tylko dwoje naukowców.

W przyszłości pacjenci z rakiem będą przyjmowali leki pozwalające szybciej wrócić do zdrowia i mające zdecydowanie mniej skutków ubocznych. Nad znalezieniem naturalnych i syntetycznych związków działających przeciwnowotworowo pracuje prof. Jarosław Dudka

Naukowiec jest kierownikiem Samodzielnej Pracowni Biologii Medycznej, a jednocześnie pełni obowiązki kierownika Katedry i Zakładu Toksykologii Wydziału Farmaceutycznego na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie.

Jednym z głównych obszarów pracy jego zespołu badawczego jest poszukiwanie nowych leków przeciwnowotworowych. Chodzi głównie o ekstrakty z różnego rodzaju roślin. - Robimy to poprzez badania przesiewowe związków pochodzenia naturalnego i syntetycznego na komórki różnych nowotworów wyizolowanych od ludzi. Inne jednostki naukowe zajmują się projektowaniem struktury chemicznej i otrzymywaniem tych związków, jeszcze inne izolowaniem związków zawartych w roślinach. W naszym laboratorium badamy różnymi metodami, czy komórki nowotworowe giną w obecności tych związków. Jeżeli tak, to kolejnym krokiem jest sprawdzenie, czy w tych samych warunkach związki te nie będą uszkadzały zdrowych komórek izolowanych od ludzi. Działanie optymalne to takie, gdy przy danym stężeniu giną komórki nowotworowe bez uszkodzenia komórek prawidłowych - tłumaczy prof. Dudka.

Gdy już uda się znaleźć taki związek o optymalnym działaniu, jest on testowany na zwierzętach. Dzięki zakupom dokonanym przez władze Uniwersytetu Medycznego zespół prof. Dudki może badać je za pomocą aparatu do obrazowania przyżyciowego, z wykorzystaniem detekcji fluorescencyjnej. Naukowcy mogą podglądać "podświetlane" w aparacie komórki nowotworowe i sprawdzać, jak zachowują się po podaniu poszczególnych leków - czy rosną, czy też się zmniejszają. Takie rozwiązanie pozwala monitorować wpływ leków eksperymentalnych na guz nowotworowy występujący u zwierząt. - Wcześniej było to możliwe jedynie w badaniach patomorfologicznych po uśmierceniu zwierząt - zaznacza prof. Dudka.

Jeśli u zwierząt dany związek lub ekstrakt związków z roślin wykazuje pozytywne działanie w leczeniu nowotworu, a nie daje wielu skutków ubocznych, to można zacząć prowadzić badania na ludziach. - Ponieważ w naszych laboratoryjnych badaniach kilka związków wykazało takie działanie w stosunku do komórek nowotworowych, dlatego wystąpiliśmy z dwoma zgłoszeniami patentowymi - informuje szef Samodzielnej Pracowni Biologii Medycznej UM.

Co więcej, w momencie gdy aktywność przeciwnowotworowa danego związku się potwierdza, zespół prof. Dudki zaczyna badać mechanizm jego działania, aby poznać go jak najlepiej. I znów dzięki kupionemu w ostatnim czasie sprzętowi naukowiec może w krótkim czasie poznać zmiany aktywności ponad 5 tys. genów. - Zajmujemy się również analizą ograniczonego dostępu tlenu do komórek nowotworowych i jego wpływu na agresywność nowotworu, w tym zdolność do nasilonego wzrostu nowotworu i dawania przerzutów - dodaje prof. Dudka.

To jednak nie wszystko. Zespół naukowców pod kierownictwem prof. Jarosława Dudki pracuje też nad wpływem leków przeciwnowotworowych na zaburzenia pracy serca. Problem ten dotyczy około pięciu procent pacjentów przyjmujących leki z grupy antracyklin. Nawet po kilku lub kilkunastu latach od zakończenia terapii może się u nich pojawić opóźniona kardiomiopatia, czyli nieprawidłowa praca serca. Nie da się jej wyleczyć farmakologiczne. Konieczny jest przeszczep serca.

Prof. Dudka liczy na to, że uda się znaleźć leki, które zmniejszą toksyczność antracyklin, a dzięki temu wyeliminują kardiomiopatię u sporej grupy pacjentów. - Nasze badania prowadzimy zarówno na izolowanych komórkach mięśnia sercowego, jak i na szczurach. W ostatnim roku wykazaliśmy skuteczność ekstraktów roślinnych w zapobieganiu toksycznego wpływu tych leków na izolowane komórki mięśnia sercowego, co zostało zgłoszone w dwóch wnioskach patentowych - mówi prof. Dudka.

Czy uda się tak zmodyfikować układ odporności, aby ten sam zaczął bronić się przed komórkami nowotworowymi? Właśnie nad tym pracuje prof. Krzysztof Giannopoulos. Efektem tych prac może być szczepionka na białaczkę znacznie skracająca czas leczenia.

Leczenie białaczki na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci znacznie się zmieniało. Grupa chorób układu krwionośnego dzieli się na ostre i przewlekłe postaci. W przypadku przewlekłej białaczki szpikowej w XX wieku przeważnie przeszczepiano szpik. Dziś poszukuje się skuteczniejszych metod leczenia, dlatego znacznie częściej stosuje się tzw. terapię celowaną. Podawane pacjentowi tabletki działają wyłącznie na chore komórki. Jednak nie we wszystkich rodzajach białaczek taka terapia jest skuteczna. Dlatego naukowcy szukają innego sposobu leczenia.

Założyciel i kierownik Zakładu Hematologii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie prof. Krzysztof Giannopoulos wraz ze swoim zespołem pracuje nad taką modyfikacją układu odpornościowego, aby ten sam bronił się przed komórkami nowotworowymi. - Wynika to z tego, że układ odporności nie jest w stanie sam rozpoznać komórek nowotworowych jako nieprawidłowych, a nawet jak mu się to uda, to jego odpowiedź mająca na celu eliminację komórek nowotworowych jest hamowana i nieefektywna - wyjaśnia prof. Giannopoulos, który jest hematoonkologiem.

Kierowany przez niego zespół pracuje nad opracowaniem immunoterapii peptydowej. - Stanowi ona najprostszy model przeciwnowotworowej terapii skierowanej przeciwko antygenom znajdującym się na komórkach nowotworowych. Identyfikacja peptydów wywodzących się z antygenów nowotworowych i ich podawanie choremu stanowi jedną z form immunoterapii, która ma na celu aktywację układu odpornościowego chorego i zwalczenie przez niego komórek nowotworowych. Docelowo chcielibyśmy sporządzić szczepionkę, która będzie łączyła peptyd z substancją wywołującą w organizmie stan zapalny. Cały proces walki z nowotworem będzie zachodził w organizmie człowieka - precyzuje prof. Giannopoulos.

W praktyce chodzi o to, że szczepionka podana choremu spowoduje "uwidocznienie" chorych komórek. Układ odpornościowy chorego je rozpozna i będzie wiedział, że musi je zwalczyć. Jednak nie w przypadku wszystkich chorych podanie samej szczepionki będzie wystarczające. W przypadku pacjentów z zaawansowaną chorobą konieczna będzie np. chemioterapia. W przypadku gdy choroba zostanie wykryta na wczesnym etapie, może obyć się już bez niej. Konieczna będzie natomiast poprawa funkcjonowania układu odporności. To ważne, bo eliminuje ryzyko wystąpienia różnego rodzaju zakażeń, które są groźne dla pacjenta. Zanim szczepionka wejdzie do użytku, potrzebna jest seria badań.

Starania zespołu kierowanego przez prof. Giannopoulosa już zostały docenione. Naukowiec z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie otrzymał w 2014 roku nagrodę ministra nauki i szkolnictwa wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe o znaczeniu światowym. Zauważono jego wkład w poszukiwanie najskuteczniejszej terapii przeciwnowotworowej w leczeniu niektórych postaci białaczki. Prof. Giannopoulos jest też laureatem Paszportu "Polityki".

To nie wszystko. Zespół pod przewodnictwem prof. Giannopoulosa zdobył też grant w prestiżowym konkursie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego "Najlepsi z Najlepszych!". W jego ramach piątka studentów przygotuje pracę badawczą, która będzie zgłoszona w ramach prestiżowych międzynarodowych konferencji. Poza tym studenci nauczą się też, jak pracuje się w nowoczesnym zespole naukowym. - Bo dziś to nie tylko żmudne prace w laboratorium, ale także konieczność odpowiedniego stawiania hipotez, projektowania i prowadzenia badań czy pisania wniosków o granty. To też umiejętność analizowania wyników i ich prezentacji na forum międzynarodowym - podsumowuje prof. Giannpoulos.

Za kilka miesięcy w Klinice Neurologii UM kierowanej przez prof. Konrada Rejdaka odbędą się testy robota, który ma pomóc chorym na alzheimera. Tymczasem naukowiec już pracuje nad kolejnym międzynarodowym projektem. Jego efektem ma być uruchomienie programu szybkiej diagnostyki osób z chorobami otępiennymi. Skorzystaliby z niego lekarze i pacjenci z całej Unii Europejskiej

O pomyśle skonstruowania robota, który miałby pomagać w codziennych czynnościach osobom z chorobą Alzheimera, zrobiło się głośno dwa lata temu. Wówczas prof. Konrad Rejdak, kierownik Kliniki Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, zdradził plany naukowców z kilku krajów. Założyli oni, że wspólnie z informatykami zbudują urządzenie ułatwiające życie pacjentom na wczesnym etapie choroby.

Robot ma być niewielkim urządzeniem ze specjalnym ramieniem. Będzie podążał po mieszkaniu za chorym. Pomoże np. w zakręceniu kurka z gazem czy kranu, z którego leci woda. Chorzy na alzheimera o takich rzeczach mogą zapominać, a konsekwencje mogą być bardzo poważne. - Robot mógłby też wykonywać wiele innych czynności, np. przypominać o podaniu leków lub je przynieść, pomóc w przygotowaniu posiłku i w codziennej rehabilitacji. Do tego dochodzi pomoc w odpowiednim ubraniu się przed wyjściem z domu, założeniu butów - tłumaczy prof. Konrad Rejdak.

Prace nad skonstruowaniem robota są bardzo zaawansowane. Prototyp jest już po pierwszych testach. Jesienią urządzenie ma przyjechać do Lublina na kolejne. Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego z prof. Rejdakiem na czele będą konsultantami medycznymi. Do nich będzie należało wykonanie badań, wybór i przygotowanie pacjentów do udziału w testach. W Klinice Neurologii SPSK 4 powstanie specjalna sala imitująca warunki domowe, podobne do tych, jakie są w mieszkaniu pacjenta. Dzięki nim urządzenie "zapamięta", jak wygląda mieszkanie chorego i w którym miejscu są ustawione przedmioty mogące utrudnić mu poruszanie się. W ten sposób aparat dostosuje się do konkretnej osoby.

We wspomnianej sali lekarze będą sprawdzali, jak sprawuje się urządzenie. Chorym, oprócz "opieki" ze strony robota, cały czas będą zajmowali się lekarze. W tym czasie urządzenie dostosowywałoby się do codziennych aktywności pacjenta. Natomiast naukowcy mogliby modyfikować jego ustawienia.

Prof. Rejdak zaangażował się także w kolejny międzynarodowy projekt. Wspólnie z naukowcami z innych europejskich krajów będzie pracował nad programem szybkiej diagnostyki chorób otępiennych. To nie tylko chorzy na alzheimera, ale także inne rodzaje otępień. Schorzenia utrudniają im życie i codzienne funkcjonowanie. - Często ci ludzie źle funkcjonują i żyją poza marginesem społeczeństwa, izolując się we własnych domach i unikając kontaktów. Wielu takich chorych nie jest wcale diagnozowanych i leczonych. A dzięki temu mogliby wrócić do społeczeństwa. To naprawdę ogromny problem, z którym nie radzą sobie lekarze nie tylko w Polsce, ale i całej Europie - mówi prof. Rejdak.

Zadaniem naukowców będzie przygotowanie zestawu przesiewowych testów diagnostycznych dla lekarzy różnych specjalności, szczególnie rodzinnych, którzy dzięki niemu w prosty sposób mogliby wstępnie diagnozować pacjentów zagrożonych chorobami otępiennymi. Dalej będą oni kierowani do specjalistycznych poradni w celu pogłębionej diagnostyki. - Chcemy stworzyć model współpracy pomiędzy różnymi podmiotami opieki zdrowotnej, aby poprawić sytuację chorych oraz ich opiekunów. Ma on być stosowany we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Chodzi nie tylko o diagnozę i leczenie, ale również możliwości aktywizacji chorych po wyjściu ze szpitala, którzy są spychani na margines społeczeństwa. Często takie osoby są pozostawione same sobie i pozbawione odpowiedniej opieki. W ramach projektu będziemy szukać rozwiązań, które mają temu zapobiegać - dodaje prof. Rejdak.

Innymi ważnymi zagadnieniami, które rozwija zespół pod kierownictwem prof. Rejdaka, są stwardnienie rozsiane i padaczka. Naukowcy z Kliniki Neurologii wraz z kolegami z Kliniki Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego mają też spore sukcesy w leczeniu padaczki lekoopornej. Kilka lat temu jako jedni z pierwszych w kraju wszczepili pacjentowi, u którego terapia lekami nie przynosiła rezultatów, stymulator mózgu. Urządzenie kontroluje pracę mózgu i - stymulując jego odpowiednie obszary - hamuje nieprawidłową aktywność padaczkową. To pozawala powstrzymać atak i daje pacjentom szansę na normalne funkcjonowanie.

To właśnie do Lublina po okropnej kontuzji okaz przewieziono reprezentanta Polski w piłce ręcznej Karola Bieleckiego. Okuliści z Uniwersytetu Medycznego uchodzą za najlepszych w kraju, wykonują tysiące operacji oczu rocznie, a ostatnio wspólnie z kolegami z wielu światowych ośrodków odkryli, że to geny mogą być odpowiedzialne za powstawanie jaskry

Szczypiornista Karol Bielecki doznał urazu w 2010 roku podczas towarzyskiego meczu z Chorwacją, w starciu z przeciwnikiem, który włożył mu palec do oka. Od razu przewieziono go do Lublina, bo tu pracują jedni z najlepszych fachowców w kraju. Niestety, z powodu bardzo poważnych obrażeń oka zawodnika nie udało się uratować. Mimo tego Bielecki nie zakończył kariery i reprezentował Polskę na dużych międzynarodowych turniejach.

Dziś przy ul. Chmielnej funkcjonuje Ponadregionalny Ośrodek Leczenia Chorób Narządu Wzroku. W jego skład wchodzą Klinika Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry, Klinika Okulistyki Ogólnej oraz Klinika Chirurgii Siatkówki i Ciała Szklistego.

Do nich trafiają pacjenci z wadami wzroku z całego województwa, a nawet z kraju. Tylko w Klinice Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry, której kierownikiem jest prof. Tomasz Żarnowski, co roku badanych jest 20 tys. pacjentów. Wykonuje się tutaj także 3,5 tys. operacji zaćmy. Kolejnych 1,5 tys. przeprowadza się w Klinice Okulistyki. Oprócz tego operowana jest jaskra (w tym ta oporna na leczenia oraz złośliwa), dokonuje się przeszczepów rogówki, operacji plastycznych powiek, leczy się zeza.

Zespół prof. Żarnowskiego oprócz leczenia pacjentów zajmuje się też badaniami naukowymi, które mają wyjaśnić, jakie są główne powody zachorowań na jaskrę. Ta choroba jest dziś jedną z głównych przyczyn utraty wzroku. Na świecie może chorować na nią nawet 60 mln ludzi, a ponad 8 mln z nich jest niewidomych. W Polsce problem może dotyczyć nawet 800 tys. osób. Jako główny czynnik rozwoju choroby wymienia się podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Inne nie są do końca znane. Naukowcy sądzą, że spore znaczenie mogą mieć geny.

Dlatego lekarze ze 125 ośrodków naukowych w 24 krajach Azji, Ameryki Północnej, Australii, Ameryki Południowej i Europy, w tym Polski, zbadali 10,5 tys. pacjentów z jednym z rodzajów jaskry. Wśród badaczy był też zespół z Kliniki Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry Uniwersytetu Medycznego w Lublinie pod kierownictwem prof. Tomasza Żarnowskiego.

Rezultaty badań są obiecujące. Naukowcy odkryli pięć nowych oraz potwierdzili udział trzech już wcześniej opisywanych genów, które mają związek z rozwojem jaskry. Dla pacjentów oznacza to, że pacjenci z genami powodującymi zagrożenie chorobą będą wcześniej diagnozowani. W przyszłości można będzie natomiast przygotować dla nich nową terapię.

Wyniki badań opublikowało prestiżowe czasopismo naukowe "Nature Genetics".

- Badania są prowadzone już od kilku lat i stanowią kontynuację badań nad uwarunkowaniami genetycznymi jednego z bardziej rozpowszechnionych w Polsce typów jaskry wtórnej ? jaskry pseudoeksfoliacyjnej - informuje prof. Tomasz Żarnowski, kierownik Kliniki Diagnostyki i Mikrochirurgii Jaskry Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Jego klinika właśnie specjalizuje się w leczeniu tego typu jaskry.

Okuliści z Uniwersytetu Medycznego są nadzieją dla pacjentów z najbardziej skomplikowanymi chorobami. To tutaj w 2013 roku po raz pierwszy w kraju przeszczepiono sztuczną tęczówkę.

20-letni wtedy mężczyzna kilka lat wcześniej został napadnięty i pobity, doznał urazu oka. Po tym zdarzeniu niewiele widział, a dodatkowo uszkodzenie tęczówki sprawiło, że miał światłowstręt. To bardzo męczące, bo do oka mężczyzny nawet w pochmurny dzień wpadało bardzo dużo światła, co utrudniało mu życie. Ponadto kolorowa tęczówka zrobiła się czarna.

Dlatego okuliści zdecydowali się na operację. Zazwyczaj w takim przypadku wszczepiane są różnego typu sztuczne soczewki. Jednak efekt nie zawsze jest zadowalający. Tym razem lekarze postanowili wszczepić sztuczną tęczówkę w kolorze oka pacjenta. - Ta operacja miała znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, zdecydowanie poprawiła się jakość widzenia pacjenta. Po drugie, ważny był też efekt kosmetyczny. Po operacji kolor chorego oka jest praktycznie identyczny z tym zdrowym. To też ważne dla pacjenta z psychologicznego punktu widzenia - mówi prof. Tomasz Żarnowski.