Był rok 1965. Telewizja raczkowała. Ale lublinianie mieli wtedy inną, wieczorną rozrywkę - pierwszy, ruchomy neon. Andrzej Kozłowski, wtedy jedenastolatek, przychodził patrzeć na niego razem z tatą. Potrafili wpatrywać się w niego dobre kilkanaście minut. - Tata mówił: Jędrek, idziemy oglądać. I chodziliśmy, inni też. Neon reklamował Powszechne Domy Towarowe. Umieszczony był na rogu alei Racławickich i ul. Żwirki i Wigury. Pamiętam go dokładnie. Mógłbym go odtworzyć z pamięci. Pokazywał mężczyznę rzucającego paczkami: najpierw zaświecała się jedna, potem druga, trzecia. To był pierwszy neon, który mnie zafascynował - opowiada.
Kilka lat później Lublin neonów miał już znacznie więcej. Andrzej Kozłowski zaczął je fotografować. Był wtedy uczniem drugiej klasy liceum im. Zamoyskiego. - W podstawówce nie musiałem się uczyć, a i tak byłem dobrym uczniem. Gdy przyszedłem do liceum, poziom mnie przerósł. Przygasłem. W pierwszej klasie byłem stłamszony kompletnie, dopiero w drugiej liceum zacząłem odżywać. Wtedy właśnie zacząłem robić zdjęcia - wspomina. Zapisał się wtedy do kółka fotograficznego, które działało w liceum. Fotografował aparatem taty - małoobrazkowym "Welti 1 C". To właśnie z tamtego okresu pochodzą kolorowe zdjęcia lubelskich neonów. - To moje początki. Ale już wtedy wiedziałem, że do takich zdjęć trzeba mieć statyw, aparat nastawiłem na "B", migawkę otwierałem na minutę, dwie i rejestrowałem światła. Jeżeli ktoś stał w miejscu dłużej, to też się zarejestrował na zdjęciu. Samochody zostawiały smugi.
Miał sukcesy. Jego fotomontaż został opublikowany w czasopiśmie "Młody Technik". Jednak rodzice nie byli przekonani do jego fotografii. - Tata mówił: z tego chleba nie będziesz miał, idź na studia inżynierskie. I poszedłem, ale z kolei z tego nie miałem satysfakcji - opowiada pan Andrzej.
Jako absolwent kierunku samochody i ciągniki na Politechnice Lubelskiej (wtedy Wyższej Szkoły Inżynierskiej), dostał pracę w Polmozbycie. Był mistrzem zmiany. W 1989 r. zmienił zawód - przeszedł do drukarstwa. Fotografii używano do przygotowywania matryc. - Jestem absolutnym samoukiem. Ale miałem zawsze kontakt z mistrzami fotografii lubelskiej, byłem w Lubelskim Towarzystwie Fotograficznym, grupie twórczej "Cień". Szczególnie dobrze mi szła edycja zdjęcia. To, co dziś robi się w Photoshopie, kiedyś otrzymywało się pod powiększalnikiem. Z negatywu trzeba było rogi podświetlać, cienie wydobyć, przymaskować coś. I to mi dobrze wychodziło - opowiada.
Fotografią Andrzej Kozłowski zajmuje się do dziś. Teraz już jako freelancer.
Jedno z kolorowych zdjęć Lublina możemy znaleźć na stronie Muzeum Neonów, placówki, która zajmuje się dokumentacją powojennych reklam świetlnych. Przedstawia Astorię. Budowa gmachu na rogu Racławickich i Lipowej była dla miasta dużym wydarzeniem. Również montowany na niej neon. W marcu 1968 r., gdy obiekt był na ukończeniu, lubelska prasa informowała, że gmach Lubelskich Zakładów Gastronomicznych będzie miał najdłuższy neon w mieście (dokładnie chodziło o neon "Baru Saskiego", który wprowadzał się do wnętrza). Według "Kuriera Lubelskiego" składał się z rurek o łącznej długości tysiąca metrów. Jednak neonami świecił nie tylko ten budynek.
Pan Andrzej, mieszkał tuż przy Bramie Krakowskiej, w kamienicy zakupionej przez swojego pradziadka, przy ówczesnej Rady Delegatów 3, dzisiejszej Lubartowskiej. Neony widział więc codziennie. Reklamy świetlne miał na przykład sklep rybny z kamienicy pod "11-tką" i znajdująca się po sąsiedzku: ciastkarnia oraz sklep z pieczywem.
Wśród zdjęć z tamtego czasu jest też fotografia nieistniejącego budynku na rogu Krakowskiego i Kołłątaja [dziś w jego miejscu stoi zupełnie nowy; kamienica, która stała w tym miejscu zawaliła się - red.]. Widać neon sklepu sportowego (z olimpijskimi kółkami), w tle hotel Lublinianka. Też z neonami. - Tu bywałem bardzo często. W Lublinie były trzy sklepy fotograficzne, najlepszy "Foto Optyka" właśnie na Kołłątaja. Pracowała tam pacjentka mojej mamy, która była dentystką, i spod lady sprzedawała mi utrwalacz. Bo ja siedziałem całymi dniami w łazience i wywoływałem zdjęcia. Spod lady wyciągała mi też kolorowe, enerdowskie negatywy NC16. Jak była dostawa, to przecież wszyscy wykupywali, a potem przez miesiąc, dwa stały puste półki. A ona zawsze mi tam coś zostawiła.
Co Kozłowskiego fascynowało w neonach? - Ich efektowność w szarzyźnie PRL była niesamowita. Kiedy szedłem Krakowskim Przedmieściem, czułem się jak w Las Vegas. Były przepiękne i było ich naprawdę dużo. Nic ich nie zastąpi, tych czystych, przyjemnych kolorów, którymi świeciły. Zdjęcia tylko w połowie oddają, jakie wtedy było miasto - opowiada Andrzej Kozłowski.
Neony zgasły w drugiej połowie lat 70. W Polsce u schyłku rządów I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka zaczęły obowiązywać kartki na cukier, w Radomiu wybuchły strajki. Lublin zrobił się ciemny. Energetyka Polska nie nadążała za potrzebami przemysłu, nakazano wyłączać zbędne oświetlenie. Neony uznano za zbędny luksus.
Z kolorowych fotografii Lublina z 1971 r. Andrzej Kozłowski zmontował film, który można oglądać w serwisie YouTube (tytuł: "Niezapomniane kolorowe neony na Krakowskim Przedmieściu 1971").
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
