Pamiątką po 90. rocznicy powstania Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej jest mural na ul. Narutowicza. Przechodnie codziennie mijają go bez refleksji idąc dalej za swoimi sprawami. Szkoda, bo powinniśmy szczycić się, że tak ważne wydarzenie miało miejsce w naszym mieście.
Przypomnijmy sobie tych kilka listopadowych dni sprzed 93 lat pokazując miejsca, w których rozegrały się te wydarzenia.
Ogromna większość studentów wydziału politologii UMCS, która codziennie spędza długie godziny w tym gmachu zapewne nie zdaje sobie w ogóle sprawy, że to w auli, w której słuchają wykładów proklamowano powstanie rządu w nocy z 6 na 7 listopada 1918 roku. Może niektórzy zwracają uwagę na drobiazg, czyli tablicę umieszczoną przed wejściem do pomieszczenia informującą, że aula nosi imię Ignacego Daszyńskiego.
Kogo? Premiera tego rządu, wybitnego polskiego socjalisty. Pod jego wpływem manifest ogłoszony przez rząd lubelski kładł nacisk i na niepodległość Polski, i na sprawy socjalne, co stawiało tamę gorącym nastrojom rewolucyjnym. Ewentualna rewolucja w Polsce stłamsiłaby w zarodku szanse na odzyskanie niepodległości.
Jego niewielki posąg stoi na klatce schodowej Pałacu Radziwiłłowskiego
Czyli dzisiejszy budynek KUL. Zanim powstał uniwersytet w dawnym klasztorze stacjonowały oddziały wojsk austro-węgierskich. Akurat w pomieszczeniach, w których wkrótce zaczął działać KUL stacjonowali żołnierze ukraińscy. I wcale nie mieli zamiaru dać się rozbroić i przekazać broni Polakom.
Zapewne doszłoby do krwawego starcia, gdyby nie negocjacje, które ze strony polskiej prowadzili major Stanisław Burhardt - Bukacki i porucznik Stanisław Sosabowski. Znacznie później obaj stali się generałami Wojska Polskiego, a Sosabowski został dowódcą pierwszej polskiej wielkiej jednostki spadochronowej - 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Udało im się wynegocjować wymarsz Ukraińców na dworzec, z którego odjechali do Galicji Wschodniej.
Tak wówczas nazywano gmach na rogu ul. 3 Maja i Krakowskiego Przedmieścia, wszystkim kojarzący się dziś z bankiem. Gdy w 1915 roku do Lublina wkroczyły wojska austro-węgierskie urządzono tu klub oficerski, zwany Menażą lub klubem społecznym. Bogatsi mieszkańcy Lublina marzyli, by dostać zaproszenie do oficerskiego kasyna, bo zawierucha wojenna sprawiła, że szefem kuchni był tu kucharz o nazwisku Sacher, świetny mistrz kuchni z jednej z wiedeńskich restauracji.
1 listopada 1918 roku w kasynie spotkali się polscy oficerowie dotychczas służący w armii Austro - Węgier ze swoimi kolegami z Czech i Bałkanów, by ich przekonać do tymczasowego oddania się pod polską komendę. Pomagać Polakom zgodzili się Czesi pod dowództwem majora Dorazila. Chronili wojskowe składy i magazyny przed rabunkiem.
Na takich plakatach mieszkańcy Lublina czytali program rządu. Program jak na tamte czasy radykalny, lewicowy, ale twardo stojący na stanowisku suwerenności i niepodległości Polski
W listopadowe dni 1918 roku w Lublinie zgromadzili się ludzie, którzy przez 20 lat wolnej Polski tworzyli historię kraju. Daszyński był później wicepremierem i marszałkiem Sejmu.
Wśród ministrów rządu lubelskiego byli Jędrzej Moraczewski i Tomasz Arciszewski (na zdjęciu). Ten pierwszy został wkrótce następnym premierem, a Arciszewski wiele lat później odbył trudną podróż z okupowanej przez Niemców Polski do Londynu, by zostać ostatnim premierem rządu emigracyjnego uznawanym przez wielkie mocarstwa.
Rydz - Śmigły miał reprezentować w rządzie lubelskim autorytet uwięzionego przez Niemców Józefa Piłsudskiego. Sam był jednym z inicjatorów jego powstania, czego Piłsudski wcale później nie pochwalił, bo według Piłsudskiego rząd lubelski miał zbyt jednolite lewicowe oblicze. "Wam kury szczać prowadzać, a nie politykę robić" - miał powiedzieć Komendant do Rydza - Śmigłego o jego zaangażowaniu w rząd lubelski.
Edward Rydz - Śmigły, wtedy pułkownik, potem generał, aż wreszcie marszałek, po śmierci Józefa Piłsudskiego został praktycznie pierwszą osobą w państwie.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze