Wyjątkowe zdjęcia Kazimierza Dolnego ZOBACZ

Taką scenę Benedykt Jerzy Dorys podejrzał na kazimierskim rynku. Widzimy, jak grupa ludzi próbuje umieścić w samochodzie kufer pokaźnych rozmiarów. Bagaż tak duży, ze trzeba go przywiązać do samochodu sznurami. Całą operacją jest zaoferowany nie tylko szofer w charakterystycznej czapce, ale też dwaj chłopcy i Żyd z długą siwą brodą. Ale też między 1931, a 1932 rokiem, bo na ten czas jest datowane zdjęcie, widok aut na kazimierskim rynku wcale nie musiał być częsty.

Może jedynie w lecie, kiedy do Miasteczka zjeżdżali z Warszawy spragnieni spokoju letnicy. Fot. Benedykt Jerzy Dorys, Żaglówka.

Malarz Tadeusz Pruszkowski, twórca kolonii artystycznej z Kazimierza Dolnego nie bez powodu pisał przecież: Szanujący się malarz uważa za właściwe zwalczać w sobie chorobliwe zamiłowanie do Kazimierza. Bo nie zauważyłem, aby się ostał jakikolwiek przed tą chorobą. Fot. Edward Hartwig, Malarka, lata 50. XX wieku.

Albo pociągiem do Puław, ale tam trzeba było się przesiąść przed wojną do - jak pisał regionalista Mirosław Derecki - rozklekotanej żydowskiej dorożki zaprzęgniętej w dychawiczną chabetę, która wlokąc się noga za nogą, pokonywała kilkunastokilometrową odległość w ciągu kilku godzin. Fot. Edward Hartwig, Panorama z murem. lata 70 XX wieku.

Od 1925 roku do Kazimierza jechał autobus kierowany przez niejakiego Jankiela. Mógł ich przywitać w Puławach na przykład tak: - Panowie malarze? Od pana Pruszkowskiego? Ny zaraz sze zrobi... (...) Posunąć sze! Posunąć sze! Co znaczy: nie można? Sze musi. To panowie malarze. Uni muszą pojechać. (cytat za Mirosław Derecki, Autobusem do Kazimierza). Fot. Stanisław Magierski, Targ w Kazimierzu, 1939 r.

Przed wojną w Kazimierzu Dolnym czas płynął w dużo wolniejszym tempie niż dzisiaj. Obok siebie żyli chłopi, Żydzi i wreszcie inteligenci, którzy przyjeżdżali tutaj napawać się krajobrazami. Bycie w tej samej przestrzeni rzadko jednak sprzyjało łączeniu się tych trzech, różnych światów. Fot. Edward Hartwig, Panorama z furmanką 1935 r.

Fot. Edward Hartwig, Kamienice Przybyłów w zimowej szacie, lata 50. XX wieku.

Każdy z trzech fotografów, czyli Hartwig, Dorys i Magierski, pokazują swój własny Kazimierz, ale jakby taki sam. Z pewności udało im się uchwycić magię tego miejsca.

Przed wojną było to miejsce prowincjonalne, w którym wzrok częściej niż na kamienice napotykał na bielone chałupy. Jedną z nich uchwycił w kadrze Stanisław Magierski. A w oddali widać zarys kazimierskiej fary. Fot. Stanisław Magierski, Uliczka w Kazimierzu.

Bo Kazimierz podporządkowany jest układowi wertykalnemu - nad rynkiem góruje fara i Góra Trzech Krzyży. I na każdym kroku sacrum styka się z profanum. Fot. Benedykt Jerzy Dorys, Góra Trzech Krzyży, lata 1931-1932.

Wiele z tej trudnej przecież do uchwycenia duchowości udało się trzem mistrzom fotografii pokazać na zdjęciach. Celuje w tym oczywiście Edward Hartwig. Niedościgniony mistrz kreowania nastroju. Pamiętamy przecież jego słynne zdjęcia z motywem wierzby. Wystarczy tylko spojrzeć na zdjęcie pod tytułem Góra Trzech Krzyży, lata 50. XX wieku.

Warto dłużej zatrzymać się przy zdjęciu Hartwiga Kazimierz nad Wisłą. Modlitwa. Z pozoru dzieje się na nim niewiele: przy murze kościoła stoi zakapturzona postać czytająca książkę. Tytuł sugeruje, że jest to modlitewnik. Jest w tym zdjęciu spokój i pewna melancholia. Gdyby nie lokalizujący tytuł, fotografia mogłaby być zrobione w każdej epoce i miejscu.

Zresztą w Kazimierzu Dolnym tkwi pewien potencjał bezczasowości. Kiedy oglądamy przedstawiającą rynek fotografię Hartwiga z lat 70. XX wieku, to można by podejrzewać, że to miejsce wyglądało tak samo w dwudziestoleciu międzywojennym.

Rynek sfotografowany przez Dorysa w latach 30. ubiegłego wieku ma w sobie nawet więcej dynamizmu - to nie miejsce wieczornych spacerów, ale ruchliwy i głośny plac targowy. Zresztą dni targowe na rynku odbywają się i dzisiaj. Fot. B.J. Dorys, Rynek, lata 1931-1932.

Edward Hartwig, Kwitnący sad. Okolice Kazimierza nad Wisłą, 1959 r.

Wystawa Hartwig, Dorys, Magierski. Kazimierz nad Wisłą można było oglądać w Kamienicy Celejowskiej Muzeum Nadwiślańskiego. Odbitki wszystkich prezentowanych zdjęć można jednak nadal kupić za pośrednictwem firmy Art-im, która była współorganizatorem wydarzenia. Więcej na www.art-im.biz, tel. 601 359 309 lub 607 708 805.

Wracamy do magii Kazimierza. Józef Czechowicz tak pisał o Miasteczku: ze wzgórz promieniejące i zielone za dnia / W zmierzchu piękno kazimierza wzbiera w wonny nadmiar. Fot. Stanisław Magierski, Wisła, lata 1934-1938.

Anatol Stern artykuł o Kazimierzu Dolnym wydrukowany w 1939 roku w Wiadomościach Literackich zaczął tak: Leży ono pod nieznaną nam szerokością geograficzną. Jest to drobny punkcik na mapie. Niekiedy tak drobny, że nie notuje go kartograf. A jednak są chwile, gdy ten punkcik się rozrasta, olbrzymieje uparcie - zasłania sobą całą mapę.

Dla wielu z nas takim miastem jest Kazimierz.

A jeśli ktoś w to wątpi, niech spojrzy na zdjęcie Ruiny zamku, lata 70 XX wieku.

Fot.Edward Hartwig, Domy nocą, lata 80. XX wieku.

Jeszcze raz oddajmy głos Anatolowi Sternowi: Znam ludzi, którzy mają zwyczaj jeść śniadanie w Warszawie, obiad w Londynie, a kolację w Paryżu. A na noc wracają zawsze do Kazimierza. Bo to jest miasto ich snów. (cytat za Kazimierz vel Kuzmir. Miasteczko różnych snów, pod red. M. Adamczyk-Garbowskiej).

Także obecnie Kazimierz przyciąga setki turystów. Na zdjęciu dzisiejszy dom kultury, który właśnie jest remontowany. Tak zabytkowy budynek wyglądał w latach 70. ubiegłego wieku na zdjęciu Edwarda Hartwiga Szczyt dawnego szpitala przy kościele św. Anny.

Nic w tym dziwnego, bo jest to salon miasteczka, na którym dzień się zaczyna i kończy. Obowiązkowo też trzeba zrobić sobie zdjęcie przy studni, albo z farą w tle. Fot. Edward Hartwig, Rynek, lata 70. XX wieku.

A teraz delikatna zmiana perspektywy, którą zawdzięczamy Stanisławowi Magierskiemu. Fotograf zwrócił uwagę na drewniane konie rozłożone na kazimierskim rynku i po prostu zrobił im zdjęcie. Fotografia datowana jest na lata 1934-1938.

A na koniec pokazujemy widok, który na długo pozostaje pod powiekami, w przypadku każdego, kto odwiedzi Kazimierz Dolny. Panorama widziana z Góry Trzech Krzyży. W tym przypadku jest to obraz, który należy już do przeszłości, czyli Kazimierz Dolny z lat 30. ubiegłego wieku. Autorem zdjęcia jest Stanisław Magierski.