Willa miała kosztować 30 tys. zł, ale pochłonęła dwukrotnie większą kwotę. To były ogromne pieniądze. Pensja nauczyciela wynosiła wówczas jakieś 200 zł. Dom składał się z dwóch niezależnych od siebie części. Pierwsza należała do współwłaściciela największej apteki w Lublinie, mieszczącej się w dzisiejszym hotelu Europa - Gustawa Haberlau. Druga część domu do jego zięcia i córki - Witolda i Ireny Łobarzewskich. Witold miał w ręku ten sam fach co teść. O projekt domu aptekarska rodzina zwróciła się do Tadeusza Witkowskiego, który już w latach 30. cieszył się uznaniem. Aptekarska rodzina przy dzisiejszej Bocznej Lubomelskiej zamieszkała w 1937 r. Długo jednak nie nacieszyła się willą. Hitlerowcy utworzyli niemiecką dzielnicę pomiędzy dzisiejszymi ulicami: Spokojną, Leszczyńskiego oraz Czechowską. Dla Polaków była niedostępna.
Haberlau i Łobarzewscy w grudniu 1939 r. zostali wyrzuceni z domu, który wkrótce potem stał się posiadłością Odilo Globocnika, szefa SS i policji w dystrykcie lubelskim. Kat Lubelszczyzny przyjaźnił się z Heinrichem Himmlerem, który zwracał się do niego "mój drogi Globusie". Podczas wspólnego spotkania w Lublinie, w lipcu 1941 r., hitlerowcy podjęli decyzję o budowie w Lublinie obozu koncentracyjnego na Majdanku. Za realizację projektu odpowiadał właśnie Globocnik. Himmler nocował w rezydencji Globocnika, a przed jego przybyciem służby specjalne przeszukiwały dom w poszukiwaniu bomb. Dotychczasowym gospodarzom hitlerowcy kazali podpisać umowę najmu i co miesiąc odbierać z tego tytułu jakąś niewielką kwotę. Po pieniądze musieli osobiście przychodzić do willi, do czego aptekarze wyznaczyli pochodzącą z Gdańska i biegle mówiącą po niemiecku ciotkę. Głównego lokatora budynku nigdy jednak nie spotkała. Pieniądze zawsze przekazywał jego adiutant.
Dla Globocnika obie dotąd niezależne części domu zostały połączone w jedną całość, do czego trzeba było wyburzyć kilka ścian. Największą inspiracją do zmian we wnętrzu była miłość hitlerowca - Irmgard Rickheim, kilkanaście lat od niego młodsza sekretarka oddelegowana z Berlina do pracy w Lublinie. "Przed przeprowadzką Irmgard do jego domu Globocnik zupełnie go przemeblował i przebudował, dodając duże, szare dywany i wykładając ściany drewnianą boazerią. Oficjalnie uzasadniał tę modernizację przystosowaniem rezydencji do punktu tranzytowego w czasie wizyt Reichsführera SS, ale tak naprawdę chciał dalsze życie budować razem z Irmgard i zrobić na niej wrażenie luksusem, na który mógł sobie pozwolić jako szef lubelskiej policji. Rezultat zrobił wrażenie: wchodząc do domu, widzimy duży hall z ogromnym stołem konferencyjnym, gramofon z kolekcją płyt z utworami Ryszarda Wagnera oraz wielki fortepian" - pisze Berndt Rieger, biograf Globocnika.
"Na piętrze znajdowały się dwa mniejsze pokoje - jeden używany przez Globocnika jako pokój śniadaniowy połączony z obszerną sypialnią i drugi, mały, prywatny pokój Irmgard, jej nowe mieszkanie. W domu pracowały dwie służące i jeden mężczyzna. Dziewczyny były Polkami, chociaż jedna z nich była prawdopodobnie Volksdeutschką i mówiła dobrze po niemiecku. (...) Globocnik miał też ordynansa, który dbał o jego ubrania i różne potrzeby, łącznie z budzeniem o wyznaczonej godzinie".
Zaletą willi było bardzo dobre położenie w centrum miasta, w pobliżu głównych urzędów. Jednocześnie znajdowała się w ustronnym miejscu, gdzie praktycznie wtedy nie było żadnych zabudowań.
Willa często służyła Globocnikowi za biuro, do którego ściągał personel, jeśli był mu potrzebny. "Rezydencja była też domem gościnnym dla starszych rangą oficerów przyjeżdżających i wyjeżdżających na front wschodni. Często odbywały się tu zebrania ze starszyzną sztabową oraz comiesięczne spotkania personelu, na których strumieniami lał się szampan. Wpierw goście oglądali film w głównym hallu. Zwykle było to coś nowego, jakaś premiera sprowadzona z Berlina. Opuszczano ekran, gaszono światła i wyświetlano film. Potem zaczynało się przyjęcie".
Ordynans wspominał, że "średnia dzienna konsumpcja w tym domu składała się z około dwóch tuzinów jajek, 1,5 do 2 kg masła, dużej ilości kawy palonej i morza różnych gatunków szampanów, win i alkoholi. Zapasy alkoholu sięgały dwóch tysięcy butelek. Pito niemal co wieczór. Średnia konsumpcja szampana wynosiła około czterdziestu butelek każdego wieczoru. Irmgard mówiła, że Globocnik regularnie brał pigułki albo żeby nabrać wigoru, albo na uspokojenie".
Do Lublina Globocnik sprowadził matkę, siostrę z jej córeczką oraz córkę drugiej siostry. Przygotował dla nich dom w pobliżu swojej willi. Wspomniany fortepian pamięta prof. Jerzy Łobarzewski (również po studiach farmaceutycznych; całe zawodowe życie spędził na wydziale biologii UMCS), obecny właściciel willi, który zaraz po opuszczeniu Lublina przez hitlerowców pojawił się w domu dziadka i rodziców. Gdy niedługo potem wrócił w to miejsce raz jeszcze, po fortepianie nie było już śladu. Zresztą jak po reszcie wyposażenia domu.
Zabrali Niemcy, zrabowali sowieci, a może okoliczna ludność? Ktokolwiek to był, kilku rzeczy nie zdołał wynieść. Są tam do dziś, w pokoju, który Globocnik zaadaptował sobie na sypialnię. To łóżko, umieszczona w ścianie szafa oraz drewniany karnisz. Wszystkie trzy elementy zdobi grecki meander. - Tego po prostu nie zdołali wyrwać ze ściany wszyscy lokatorzy, którzy urzędowali tu po wojnie do czasu powrotu właścicieli - opowiada prof. Łobarzewski.
Jest jeszcze drewniana obudowa grzejnika po Globocniku, ale już bez greckiego motywu. Do drewnianego stelaża łóżka po wojnie zrobiono nowy materac oraz przymocowano zasłonki. Nie przeszkadzała świadomość, kto w nim spał? - O tym się nie myślało. Zresztą o Globocniku i jego zbrodniach zaraz po wojnie wcale się tak dużo nie mówiło - zaznacza profesor. I dodaje: - Gdy zainteresowałem się działalnością Globocnika, też niewiele to zmieniło. Dla mnie to jest przede wszystkim dom rodzinny.
Po opuszczeniu Lublina przez Niemców willa z Bocznej Lubomelskiej nie od razu wróciła w ręce aptekarskiej rodziny. Wcześniej zdążyła zapisać się jeszcze w historii polskiej kinematografii. To właśnie w Lublinie powstał pierwszy powojenny film. Był to dokument o hitlerowskich zbrodniach w obozach koncentracyjnych.
Pod koniec lipca 1944 r. przybyła do Lublina Czołówka Filmowa Wojska Polskiego, czyli grupa reżyserów i operatorów filmowych powstała w 1943 r. w ZSRR przy I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. Ekipę tworzył m.in. reżyser Aleksander Ford, znany z ekranizacji "Krzyżaków" w 1960 r. Pierwsze kadry zarejestrowane w Lublinie to obrazy obozu na Majdanku tuż po ucieczce Niemców.
Wytwórnia filmowa wprowadziła się do willi Globocnika. Warunki do tego typu działalności nie były wcale kiepskie - ciemne piwnice doskonale nadawały się do wywoływania negatywów. 26 listopada 1944 r., odbyła się w Lublinie prapremiera dokumentu "Majdanek - Cmentarzysko Europy". Pełen propagandy obraz mówił o powołaniu Polsko-Sowieckiej Komisji do Badania Zbrodni Nazistowskich, a także pokazywał powitanie wojsk radzieckich na ulicach Lublina. Tutaj także narodziła się Polska Kronika Filmowa, czyli równie propagandowy rejestr bieżących wydarzeń. Na początku 1945 r. Czołówka wyprowadziła się do Łodzi, ale to wcale nie oznaczało końca burzliwych losów nieruchomości.
Po wyjeździe z Lublina Czołówki w willi urządzono kasyno oficerskie. Rodzina aptekarzy cały czas próbowała jednak znów zamieszkać w odebranym im domu. Rozwiązanie znalazł Witold Łobarzewski. Wymyślił, że to idealne miejsce na wytwórnię leków, a ponieważ tych po wojnie brakowało, do tego pomysłu udało im się przekonać władze. Na Boczną Lubomelskiej wjechała cała niezbędna aparatura, w pokojach trzeba było zrobić miejsca na biura, ale kąt dla Łobarzewskich też się znalazł. I tak właśnie rodziła się Polfa Lublin, producent sprzętu i materiałów medycznych. Początek dała jej działająca w willi, założona przez Łobarzewskiego w 1945 r. Wytwórnia Farmaceutyczna Orfa. Produkowano w niej m.in. leki, preparaty z ziół, które rozprowadzane były początkowo po aptekach z Lubelszczyzny, a następnie całej Polsce.
Gdy prof. Łobarzewski przyszedł na Boczną Lubomelskiej zaraz po tym, gdy budynek opuścili Niemcy, znalazł stos zdjęć z archiwum SS, a wśród nich fotografię przedstawiającą salon Globocnika. Dzisiaj znajduje się tu palarnia kawy. Pomieszczenie nie ma już jednak kominka, który kazał sobie zrobić.
Gdy w 1942 r. Niemcy wydali propagandową ulotkę, by upamiętnić utworzenie miasta Lublina na prawie magdeburskim, willa z Bocznej Lubomelskiej została zaznaczona na mapie miasta. Dzisiaj domem czasem interesują się zagraniczne wycieczki zwiedzające Lublin. Prof. Łobarzewski w ogrodzie gościł m.in. kilka grup młodzieży szkolnej ze Szwecji.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze