Jeden z czytelników "Wyborczej", na internetowym forum pod tekstem o architekcie Tadeuszu Witkowskim napisał, że w budynku pedetu widzi inspirację Fallingwater. Chodzi o bardzo znany dom zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Franka Lloyda Wrighta, który powstał w 1935 roku w Stanach Zjednoczonych. Stanął nad wodospadem stąd jego nazwa.
Pomyśleliśmy więc, że warto przyjrzeć się budynkom, które powstały w Lublinie i spróbować odpowiedzieć na pytanie czym mogli inspirować się ich architekci. Na spacer po mieście zaprosiliśmy architekta Marcina Semeniuka, autora portalu autor portalu Modernizm w Lublinie. Przedstawiamy jego subiektywny przegląd niektórych realizacji.
Marcin Semeniuk: Dosłownych podobieństw między Fallingwater House, a pedetem nie dostrzegam. Wątpię też, żeby Witkowski inspirował się tym projektem. Ale moim zdaniem mógł być zainspirowany rotterdamskim domem towarowym de Bijenkorf projektu Willema Dudoka wzniesionym w latach 1929 - 1930.
Widzę podobieństwo w kompozycji budynku. W obu jest ta sama koncepcja przenikania się brył: tych przeszklonych z tymi nieprzezroczystymi. Poza tym w holenderskim domu handlowym istniało coś w rodzaju dominanty. Jedna część była wyniesiona do góry. Zakończona czymś w rodzaju iglicy. W projekcie Witkowskiego takim elementem wyróżniającym od strony Krakowskiego Przedmieścia jest kontrastująca z horyzontalną resztą budynku pionowa część zdobioną niegdyś neonami, kryjąca klatkę schodową. [Projekt powstał w 1959 r. a budowę ukończono w 1964 r. - red.]
Dom towarowy w Rotterdamie uważany był za jeden z najbardziej eleganckich i nowoczesnych budynków tego typu, stąd Witkowski mógł o nim wiedzieć. Lubelski architekt dużo podróżował, ale z tego co wiem do Holandii nie dotarł. Mógł za to widzieć go w jakiejś publikacji. Podczas II wojny rotterdamski dom handlowy został zbombardowany, w latach 50-tych wyburzony.
Kamienica wyróżnia się nie tylko spośród budynków na ul. Chopina, ale w ogóle na tle całej architektury secesyjnej w Lublinie. W tym czasie większość kamienic zachowuje nieco ugrzecznioną formę a tutaj widać zabawę z formą, pojawiają się krzywizny, itp. Dotarłem do informacji, że przed II wojną łudząco podobna kamienica znajdowała się w Warszawie.
Oba budynki zostały zaprojektowane przez dwóch różnych architektów. Nie jestem pewien, która pierwsza powstała bo funkcjonują przy nich różne daty.
Kamienica w Warszawie była kamienicą hrabiego Ostrowskiego i stała przy ul. Świętokrzyskiej 24/26. Została zniszczona podczas II wojny. Zaprojektował ją Stefan Szyller. Szyller był bardzo wziętym architektem Warszawy, w II poł. XIX w. brał udział w konkursie na budynek Teatru Osterwy w Lublinie ale nie wygrał go.
Kamienicę przy ul. Chopina 11 zaprojektował Ksawery Drozdowski, jeden z trzech popularnych architektów, który w owym czasie projektował w Lublinie w stylu secesji.
Oba obiekty są bardzo podobne - reprezentują połączenie różnych prądów w architekturze: niemieckiego neorenesansu i tzw. grunderzeit (charakterystyczny styl dla niemieckich kamienic w ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku) z secesją.
Budynek lubelskiego biura wzniesiono w latach 1965 - 1966 według projektu Antoniego Hermana, który był uczniem Marka Leykama projektanta Domu Turysty w Płocku (bud. 1959-1962).
Antoni Herman to lubelski architekt. Zaprojektował m.in. osiedle Piastowskie i osiedle Prusa. Podobieństwo tych projektów wynika na pewno również z tego, że oba stanęły na niestabilnym gruncie - Dom Turysty na skarpie, a "Grzybek" - w dolinie Czechówki, a więc na gruncie podmokłym. Oba trzeba było więc dobrze zakotwiczyć.
WIKIPEDIA.ORG
Zarówno w projektach Leykama, jak i Hermana widać tendencję do eksponowania pierwszego piętra kosztem parteru. W lubelskim to "kapelusz" jest ważniejszy, tam się znajdują biura. Tak samo jest w Domu Turysty. Leykam zaprojektował również w Poznaniu budynek AWF, gdzie jest ten sam zamysł. Tak samo urząd miasta w Biłgoraju, który zaprojektował Herman.
W wywiadzie zamieszczonym w książce o Dzielnicy Uniwersyteckiej w Lublinie projektant zespołu budynków rektoratu oraz wydziałów Prawa i Ekonomii [proj. 1966 - 1971 - red.] Stanisław Fijałkowski sam przyznał, że cały kompleks jest inspirowany gmachem brazylijskiego parlamentu według projektu Oscara Niemeyera.
Póki nie było windy dobudowanej do rektoratu to podobieństwo było bardzo czytelne. Gmach rządu w Brasilii składa się z dwóch wież i ten rektorat wydaje się być połączony właśnie z takich dwóch plastrów.
123RF
Parlament w Brazylii był dużą, prestiżowa realizacją, wielu architektów patrzyło na nią z podziwem.
Gdyby w Lublinie została zrealizowana aula uniwersytecka, która miała mieć formę łupiny to podobieństwo byłoby jeszcze lepiej widoczne. Miała stanąć na skwerze gdzie obecnie są popiersia rektorów. Kładka, która wydaje się trochę niedokończona miała odbijać w prawo i dochodzić właśnie do auli.
Nie udało mi się odszukać pierwowzoru dla lubelskiego budynku, ale na przełomie wieku XIX i XX taka forma reprezentacyjnego budynku była rozpowszechniona. Równolegle wznoszono np. nieistniejący gmach Towarzystwa Ubezpieczeń Rosja w Warszawie czy Dom Bankowy Wilhelma Landaua w Łodzi, też projektu Gustawa Landaua.
MAŁGORZATA KUJAWKA
To budynek eklektyczny, zdominowany przez neobarok: jest charakterystyczna dla tego prądu kopuła i ornamenty. Wybrałem ten budynek bo widać w nim pewien kod jakim w XIX w. i na pocz. XX posługiwała się architektura. Sądom nadawano formy klasycyzujące, co miało odbiorcy sygnalizować ważność i podniosłość instytucji. Muzeom - wręcz formy antyczne. Model, jaki wybrano na siedzibę Kasy Przemysłowców miał komunikować z kolei zamożność i bogactwo, ale też pewną stabilność. Myślę, że Kasa Przemysłowców przez ten budynek chciała poinformować, że jest dobrą i stabilną instytucją.
Główny projektant budynku Telekomunikacji [budowa w 1995 r. - red.] arch. Bolesław Stalmach mógł być zainspirowany budynkiem Centrum Sztuki Współczesnej (Carré d'art) w Nimes we Francji autorstwa Normana Fostera. Są to obiekty o podobnych proporcjach i formie. Mają charakterystyczny stalowy portyk kolumnowy o prostej formie i łamacze światła zastosowane jako zadaszenie.
Widoczny jest w tym budynku duch architektury Louisa Kahna, znanego, amerykańskiego architekta w postaci solidnego charakteru obiektu, ceglanej elewacji oraz klatki schodowej zawartej w formie wysokiego walca. Te elementy nadają budynkowi wrażenia warownego. Najbliższy lubelskiemu budynkowi jest biblioteka w Exeter.
Wikipedia
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze