"Przez listopad i grudzień 1939 ściągnęły na teren powiatu coraz liczniejsze urzędy cywilne i jednostki partyjne NSDAP - pisał o początkach okupacji Zygmunt Klukowski - następnie wszystkie kategorie policji: "Sicherheitspolizei" (Gestapo - czarne otoki na czapce i trupie główki), "Schutzpolizei" w sile dwóch batalionów, Bahnshutz, Hilfzpolizei i oddziały SS. Ogółem około 5 tysięcy ludzi miało trzymać w ryzach tutejszą ludność i czuwać nad bezpieczeństwem "nowej Europy" w powiecie"
"Wojskowa komenda placu (Ortskomnadatur) i dowódctwo dywizji umieściły się na ratuszu, oddziały wojskowe w koszarach i innych budynkach publicznych. Budynek Urzędu Skarbowego zarezerwowano dla "landrata" i Urzędu Skarbowego. W dawnej akademii zakwaterował batalion "Schutzpolizei", zaś w budynku starostwa oddział łączności dywizji"
"Gestapo zarekwirowało kamienicę Stanisława Czerskiego, naprzeciw kolegiaty. Najpierw okupowała mieszkanie adwokata Kuncewicza by potem poszerzyć swe biura na cały blok, którego piwnice i stare lochy przeznaczyło na więzienie śledcze"
"Shutzpolizei (mundury zielonkawe) przystąpiła na wstępie swej działalności do zapoznania się z terenem przy pomocy lotnych patroli terroryzujących okoliczną ludność. Rowy przeciwlotnicze zaczęły się wypełniać mordowanymi ludźmi, Żydami i przywiezionymi z sąsiednich powiatów nieznanymi osobami. Zapewne kiedyś będą odkopane rowy znajdujące się naprzeciw gimnazjum, pod starą bramą lubelską, by świadczyć o hitlerowskim bestialstwie."
"Tymczasem szef Gestapo, Niemiec o polskim nazwisku Marcinkowski wraz ze swoim zastępcą Krügerem, zabrał się do rozszyfrowania stosunków i obywateli zamojskich. W tym celu z okien biur "Sicherheitspolizei" przez kilka niedziel filmowano wychodzących po nabożeństwie z kolegiaty, do której pilniej niż przed laty uczęszczała miejscowa inteligencja. Niewielu dostrzegało tę na pozór niewinną zabawę gestapowców"
"Ujęto profesora gimnazjum Stefana Milera, prezesa Związku Legionistów, któremu po paru miesiącach udało się wyjść na wolność. Dzięki zdaje się wyjątkowej okoliczności, że będąc założycielem Ogrodu Zoologicznego i przyrodnikiem, potrzebny był jako fachowiec od karmienia lwów i innych egzotycznych okazów Ogrodu Zoologicznego, a wiadomo, że Niemcy bardzo kochają zwierzęta."
"Przy ulicy Lubelskiej, między ulicami Okrzei i Wiejską, na obszernym kartoflisku i dziś jeszcze można spotkać ocementowane doły, dużo gruzu i strzępy kolczastego na obwodzie. Są to ostatnie ślady czternastomiesięcznego istnienia tu obozu. Pierwotnie był to "lager" dla jeńców radzieckich, w roku 1942 przeznaczono go dla celów systematycznej akcji wysiedleńczej, która miała rozpocząć się późną jesienią."
"Dienstelle der UWZ (Umwandererzentralle)" w Zamościu było filią oddziału w Łodzi, który z kolei miał centralę w Poznaniu. Zarząd UWZ, a więc mózg całej akcji, mieścił się przy ulicy Lubelskiej numer 69. Komendatura łagru zaś pod numerem 47. Prócz tego na mieszkania prywatne personelu UWZ zajęte były domy przy ulicy Okrzei 5 i Lubelskiej 5. Sam zaś Hauptsturmführer Hütte, szef UWZ, zajmował dom Pomarańskiego przy ulicy Brzozowej.
27 listopada jako pierwszy wysiedlono Skierbieszów.
"Wysiedlonych najpierw zrzucano na "piątkę". Był to wielki, pusty barak zaopatrzony w pojedynczą pryczę. Przebywało się w nim krótko - kilka godzin, najwyżej noc. Stąd pędzono ludzi "na komisję", które odbywały się na "dwójce", "trójce" i "czwórce". Stąd wychodziło się z przydzieleniem losu na przyszłość.
Jeśli ktoś dostał się do baraku numer 8 lub 6 (później 10), mógł się cieszyć, bo po odsiedzeniu kilku miesięcy wychodziło się na jako taką wolność za pośrednictwem Arbeitsamtu (niemiecki Urząd Pracy - red.). Z "szesnastki" po nieludzkich udrękach transportu lądowało się w Siedlcach lub Garwolinie, ale takiego "szczęścia" dostępowali tylko niegroźni dla Wielkiej Rzeszy staruszkowie i dzieci.
"Trzynastka" i "czternastka" wróżyły wywiezienie do Berlina i pracę na fabryce. "Dwunastka" skazywała na Oświęcim."
"Gestapowcy wraz z oddziałami SS rozpoczęły prześladowanie ludności żydowskiej. Najpierw stosowano szantaż i grabienie żydowskiego mienia. Dla ułatwienia sobie zadania Gestapo ustanowiło "Judenrat" jako oficjalny czynnik reprezentujący ludność żydowską. Przez tę instytucję szły nakazy kontrybucji, konfiskat, świadczeń rzeczowych, przymusowej pracy itd. (...) Dla poparcia swych żądań urządzali czarni siepacze soboty terroru, stosując masowe rewizje. Bito przy tym Żydów i znęcano się niemiłosiernie nad nimi bez różnicy wieku i płci. Zawsze po takim dniu cmentarne trupiarki wywoziły ofiary hitlerowskiego reżimu."
Hans Frank (z prawej) w okresie 1939-1945 był generalnym gubernatorem na terenie okupowanej Polski. I chociaż jego główną siedzibą był krakowski Wawel to niejednokrotnie przyjeżdżał z wizytą na Zamojszczyznę. Stacjonujący w Zamościu żołnierze witali go niezwykle uroczyście. Lokalna ludność z wiadomych przyczyn owego entuzjazmu nie podzielała.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze