"Wyskakuję z szoferki. Nad nami stękają fale motorów. Widać Lublin. Widać, jak bomby spadają na miasto, po dwie, po trzy, migotliwym ukosem. Powoli rosną wysokie, białe kolumny; wygląda to jak miraż starogreckich ruin." - tak po latach bombardowanie miasta 9 września 1939 r. wspominał Aleksander Maliszewski.
Tego dnia w samochodzie Polskiej Agencji Telegraficznej jechał z Warszawy do Lublina. "Bez słowa patrzymy na kotłujące się przed nami pożary. Niemożliwie długo trwa ten nalot, wreszcie ucichło".
Hitlerowskie bombowce pojawiły się nad miastem już 2 września. Kolejne naloty przypadają na 4,5 i 8 września. Zbombardowana została Lubelska Wytwórnia Samolotów, parowozownia i okolice, koszary czy most kolejowy.
Jednak nalot, który miał miejsce 9 września był dla miasta najbardziej dewastujący. Zaatakowane zostało ścisłe centrum miasta. Bombowce Luftwaffe pojawiły się nad Lublinem ok. 10 rano. Były to co najmniej 24 maszyny.
Płonęły domy na Starym Mieście, Krakowskim Przedmieściu, na ulicach Kapucyńskiej, Kościuszki, Narutowicza, Szopena. Trafiona została też katedra.
"Duża ilość lejów, drzewa powyrywane, kilka domów w gruzach. Kilka innych płonie. W miarę zbliżania się do gmachu ratusza zobaczyłem sine dymy i płomienie na Starym Mieście. Okazało się, że i tam padło najwięcej bomb. Skręciłem ku koszarom straży ogniowej. Tył ratusza, gdzie mieściła się sala obrad Rady Miejskiej, tworzył usypisko gruzów. Koszary stały też rozbite" - opowiadał dziennikarzowi "Sztandaru Ludu" Wacław Gralewski.
Historycy uważają, że Niemcy doskonale wiedzieli, że Lublin miał stać się siedzibą ewakuowanych z Warszawy władz - w tym prezydenta RP - i instytucji centralnych. To tłumaczy intensywność ataku.
Na Placu Litewskim stały samochody, przygotowane m.in. do ewakuacji urzędników. Zdaniem Mirosława Dereckiego, piloci mogli wziąć je za kolumnę rządową.
9 września, przed nalotem, Lublin opuścili niemal wszyscy zawodowi strażacy. Ruszyli do Tarnopola. Zabrali ze sobą ciężki sprzęt. Został tylko jeden, przysypany gruzem beczkowóz. Los mieszkańców miasta znalazł się głównie w ręku ochotników.
"Nie ustalono autora rozkazu, który nakazał ewakuację Lublina. Brak w tej sprawie dokumentów. Prawdopodobnie nastąpiła ona siłą wojennego rozpędu, w atmosferze ogólnego chaosu i paniki. Z Warszawy ewakuowano mężczyzn 7 września, choć później stolica podjęła obronę. Podobnie działo się w Lublinie, tyle że z dwudniowym opóźnieniem, chociaż z identycznymi skutkami kosmicznego bałaganu i bezhołowia" - piszą Wojciech Białasiewicz i Alojzy Leszek Gzella, w książce ?Bronili Lublina. Wrzesień 1939"
Istnieje hipoteza, że strażacy opuścili miasto na polecenie prezydenta Lublina Bolesława Liszowskiego.
Wśród ofiar nalotu był poeta Józef Czechowicz. Tego dnia przyjechał do Lublina z Warszawy. Poszedł się ogolić do zakładu fryzjerskiego w kamienicy przy Krakowskim Przedmieściu 46. Jedna z bomb trafiła w kamienicę, przebiła strop i wpadła do zakładu. Zniekształcone ciało poety zostało zidentyfikowane na podstawie kieszonkowego słownika polsko-angielskiego, który znaleziono w kieszeni marynarki.
Przed wybuchem wojny Lublin miał 122 tys. mieszkańców. Korzystałem z książki Tomasza Pietrasiewicza "Bombardowanie Lublina 09.09.1939. Śmierć Czechowicza", Lublin 2009. Zdjęcia pochodzą z archiwum Ośrodka Brama Grodzka Teatr - NN.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze