Pierwsze wzmianki o szubienicy w Lublinie pojawiają się w dokumentach miejskich już w roku 1408 r. Drewniana konstrukcja była ulokowana na granicy miasta. Dlaczego akurat tam? To wynikało ze zwyczaju. U granic także grzebano samobójców i skazańców. Obrazuje to np. sprawa mieszczanina w Kątach, którego trupa "kat wywlókł z miasta ku szubienicy, gdzie go porąbał i spalił. Podobnie gdy powiesił się w Żywcu Zygmunt Zych" sprowadzony z Cieszyna kat "wywlókł trupa koniem na granice, gdzie spalił go na stosie, a popiół zakopał". - pisze Jadwiga Teodorowicz - Czerepińska, historyczka sztuki która na początku lat 80. na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków prześledziła historię budynku.
Na zdjęciu - fragment sztychu Hogenberga z 1617 r.
Murowany budynek powstał w 1595 r. I tu rewelacja. Teodorowicz - Czerepińska w "Księdze dochodów i rozchodów miejskich" z tamtego roku odkryła zapisy dotyczące budowy. Szubienicę postawiono wiosną. Kilka cytatów. "Dudkowi Muliarzowi, który tę subieniczę murował swym kosztem, tak dał materiał, swoje kamienie, cegłę i wapno. Towarzyszom Muliarskim y pomocnikom sam płacił, furę, wapno, piasek, cegłę, kamień y wodę woził, za tę wszystką jego robotę podług zmowy ogółem daliśmy - 318 złp."
Budynek przez dwa wieki wykorzystywany był zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Odbywały się tu egzekucje.
W wielu publikacjach poświęconych budowli nazywa się ją "Domkiem Kata" Tyle tylko, że kat nigdy tu mieszkał. Musiała budzić grozę. Zbudowana z czerwonej cegły, na jej szczyt prowadziły zewnętrzne drewniane schody z poręczami. Na szczycie, na drewnianym pomoście stała szubienica. Jej belki pomalowane były na kolor czerwony. Sam budynek nie był przykryty dachem, nie miał okien, tylko jeden otwór wejściowy.
A tak budynek wyglądał w 1981 r.
Murowane szubienice była rzadkie. Po co je stawiano? Dla widowiska. "Wiązały się z traktowaniem kaźni jako swoistego "teatrum", w którym brały udział liczne rzesze gawiedzi i nie tylko, co uważane było zresztą przez władze administracyjne i kościelne za bardzo pouczające i umoralniające" - pisze Teodorowicz - Czerepińska
Zgodnie z prawem magdeburskim powieszenie zarezerwowane było dla pewnego typu przestępstw: "złodziej ma być obieszon, mężobójca ścięty, odszczepieniec spalony, a heretyk na gardle i mieniu karany".
Dziś dawna szubienica miejska to zabytek unikalny w skali kraju.
Na początku XIX wieku dawna szubienica stała się prochownią. Tę funkcję wyznaczyli budynkowi Austriacy a potem Rosjanie. Położono dach, obiekt - mimo, że wciąż był oficjalnie miejski - przejęli wojskowi. Jako prochownia dawna szubienica spisywała się kiepsko. W archiwach są dokumenty, w których mowa o prochu zawilgotniałym z powodu kiepskiego stanu budynku.
W 1837 r. Feliks Bieczyński, zaproponował miastu by w wieży urządzić domek dla ogrodnika powstającego właśnie Ogrodu Saskiego. Na zdjęciu - jeden z projektów przebudowy - zresztą nigdy nie zrealizowany
Ogrodnik wprowadził się do dawnej szubienicy dopiero w 1897 r. Za 1058 rubli wymieniono dach, zrobiono okna, a wnętrze zostało podzielone na dwie kondygnacje, powstała jeszcze murowana parterowa kuchnia i drewniany przedsionek. Budynek w niemal niezmienionej formie budynek przetrwał do czasów współczesnych. Po drugiej wojnie miasto urządziło tam mieszkanie kwaterunkowe.
Pierwsi Lokatorzy wprowadzili się już w 1945 r. W archiwum lubelskiego konserwatora zabytków są zdjęcia pokazujące w jakich warunkach mieszkali w 1981 r. Właśnie wtedy odwiedzili ich historycy sztuki badający stan obiektu. Dawna szubienica ma kształt ośmiokątny. Doskonale widać to na zdjęciach.
Na parterze znajdowały się dwie izby ogrzewane piecem oraz toaleta. Dziś dawna szubienica jest w rękach prywatnych.
Na piętro prowadziły schody. W czasach gdy budynek zajmował ogrodnik, znajdowało się tam jedno pomieszczenie. Były też drzwi prowadzące na balkon. Lokatorzy nieco go zmodyfikowali.
Mieszkanie w kilkusetletnim budynku z pewnością nie było zbyt komfortowe. Niewielkie okna wybite w grubych murach dawały mało światła. Na zdjęciu okno na pierwszym piętrze.
Potrzeba matką wynalazków. Z mieszkaniami było krucho więc lokatorzy postanowili izbę na pierwszym piętrze podzielić. Zrobili to używając ścianek z płyty pilśniowe. Tak powstały trzy pokoiki.
Dawna szubienica była zamieszkana jeszcze w latach 90. Potem miała tam powstać galeria z kawiarnią ale z planów nic nie wyszło.
Zdjęcie z 1981 roku.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze