Do odkrycia doszło w wiosną 2011 r. w jednym z mieszkań na drugim piętrze kamienicy przy ul. Ogrodowej 10 w Lublinie. Robotnicy skuli boazerię. Ich oczom ukazały się zaskakujące malowidła. Przedstawiały herby niemieckich miast, landschafty, cytaty z niemieckich pieśni ludowych. Historycy uznali, że w lokalu mieściło się kasyno.
Efektowna kamienica przy ul. Ogrodowej 10 powstała w 1910 r. Przed wojną dzielnica była jednym z najlepszych adresów w mieście, mieszkali tu adwokaci, architekci, lekarze.
Malowidła oceniał historyk z Zakładu Kultury i Historii Żydów UMCS dr hab. Adam Kopciowski. To - W książce telefonicznej z 1942 r. obok numeru telefonu na Ogrodową 10 jest informacja, że mieści się tam Truppenwirtschaftslager Waffen SS, czyli wojskowe magazyny gospodarcze, w domu obok była komendantura obozu na Majdanku, niewykluczone, że kasyno dla esesmanów było częścią małego kompleksu - mówił "Wyborczej".
Na jednym z rysunków na ścianie widać było list wyłaniający się z koperty z podpisem - "Moja kochana" i datą 5.11.1940. To mogło sugerować czas, gdy kasyno powstało. Na ścianach, pod prostymi pejzażami znajdowały się niemieckie napisy "Nie zapomnij swojej ojczyzny" i "Gdzie lasy cicho szumią". To tytuły pieśni ludowych autorstwa Antona Günthera, powstały 1910 i 1905 r.
Po tym gdy znalezisko opisaliśmy w "Wyborczej", do redakcji zgłosiła się pani Maria, emerytowana pracownica biura z Lublina. - Przy Ogrodowej 10 działało kasyno, mam co do tego całkowitą pewność - powiedziała nam. - Skąd? Byłam tam.
Ojciec pani Marii prowadził przy ul. Sądowej zakład stolarski. Legionista, wkrótce po klęsce wrześniowej, zaangażował się w tworzenie lubelskich struktur Związku Walki Zbrojnej. W warsztacie był punkt kontaktowy. Tam odbywały się zebrania grupy (brało w nich udział nawet kilkanaście osób). Marzec 1941 r. - wsypa. Pani Maria: - Niemcom wydał ich Polak, później zresztą został zlikwidowany przez podziemie. Wszystkich aresztowano tego samego dnia. Stolarz trafił do katowni gestapo "Pod Zegarem". A kilka dni później, ciężko pobity został przewieziony do szpitala przy więzieniu na Zamku.
- Miałam wtedy sześć lat, brat cztery, mama nie pracowała - wspominała pani Maria. - W domu bieda. Mama dowiedziała się jakoś, że w kasynie, dokładnie pamiętam to słowo, przy Ogrodowej bywa jakiś Niemiec, który służy na Zamku. Za łapówkę może sprawić, że więźnia wypuszczą. To była dla nas nadzieja. Mama sprzedała, co tylko się dało, pomogła jeszcze rodzina. Któregoś wieczoru zapakowała plik banknotów w męską chusteczkę do nosa, zabrała mnie i brata i poszliśmy tam - na Ogrodową. Wpuściła ich Polka, która pracowała w kasynie. Kazała nam poczekać w przyciemnionym pomieszczeniu obok kuchni. Byłam trochę oszołomiona. Dawno nie widziałam tyle jedzenia. Zza drzwi dobiegał gwar głosów. Nagle otworzyły się i stanął w nich ten Niemiec. Młody raczej, postawny, w zielonym mundurze, wyglansowane oficerki błyszczały jak lustro. U boku trzymał wilczura. Straszliwie się go bałam
Mama zaczęła prosić o wypuszczenie ojca, płakała, pokazywała na nas, mówiła o biedzie, w której żyjemy. W wyciągniętej dłoni trzymała zwitek pieniędzy owinięty w chusteczkę. Tłumaczka tłumaczyła. W pewnej chwili Niemiec przerwał jej, zapytał, patrząc na kobietę: - Czy pani ręczy za tego człowieka, że nie jest bandytą? Tak Niemcy nazywali ludzi podziemia, banditen. Zapadła cisza, a po chwili Polka odparła krótko: - Nie. Nie wiem, dlaczego tak powiedziała. Być może nie chciała brać na siebie odpowiedzialności? Niemiec, gdy usłyszał odpowiedź, odepchnął rękę mamy, odwrócił się na pięcie i sobie poszedł. Potem rodzina dowiedziała się, że hitlerowiec mógłby pomóc, ale gdyby ojciec pani Marii był więźniem kryminalnym.
Na zdjęciu - klatka schodowa kamienicy przy ul. Ogrodowej 10.
Pani Maria: - W domu było coraz gorzej. Mama starała się, jak mogła. Dostała po znajomości pracę w zakładzie krawieckim "Alaska" na Krakowskim Przedmieściu, szyli futra dla Niemek. Za miesięczną pensję mogła kupić trzy kilo słoniny. Skupowała więc na targach stare ubrania, a potem odsprzedawała je, jeżdżąc na wieś, stamtąd przywoziła mięso, śmietanę, jaja. Cały czas liczyliśmy, że tata wróci. Ale nie wrócił. Rok po aresztowaniu rodzina dostała pismo z Auschwitz. Informowało o śmierci więźnia.
Jesienią 2011 r. rysunki, pozostałość po hitlerowskim kasynie, decyzją administratora lokalu przy ul. Ogrodowej zostały usunięte.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
