28 września 1939 roku. Związek Radziecki zawiera układ "O granicy i przyjaźni" z III Rzeszą. Województwo lubelskie i część województwa warszawskiego trafia do niemieckiej strefy wpływów. Litwa przypada Sowietom. Obie strony wiedzą, że porozumienie będzie nietrwałe
Atak Niemców na wschód miała zatrzymać linia fortyfikacji nazwana w latach 90. przez Wiktora Suworowa Linią Mołotowa. Plan przewidywał wybudowanie około 10 tysięcy schronów bojowych ciągnących się od Bałtyku aż za Przemyśl. Część umocnień zwanych jako Rawsko-Ruski Rejon Umocniony wybudowano niedaleko Huty Lubyckiej i Lubyczy Królewskiej, 150 km od Lublina. Fortyfikacje są dziełem genialnego inżyniera wojskowego, generała Dmitrija Karbyszewa.
- Niemcy aresztowali go w 1941 roku i starali się zmusić do pracy na rzecz hitlerowców. Karbyszew nie złamał się. Był więziony na Majdanku, potem przewieziony do Mauthausen gdzie zginął w lutym 1945 roku - opowiada dr Marek Wiśniewski, regionalista, współredaktor książki "Roztoczańska część Linii Mołotowa" wydanej przez PWSZ w Zamościu.
Prace przy budowie Linii Mołotowa rozpoczęły się wczesnym latem 1940 roku. Materiały budowlane, czyli cement, stal, kamień dostarczano koleją. Miejscowa ludność zmuszona przez Sowietów do pracy przy budowie fortyfikacji kopała sześcio-, siedmiometrowe doły pod fundamenty bunkrów. Żołnierze prowadzili prace wykończeniowe i instalacyjne.
Ściany zewnętrzne zabezpieczano smołą (beton nie wchłaniał wtedy wody). Bunkier obsypywano jeszcze ziemią i okładano darnią. W książce "W cieniu Linii Mołotowa" wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej czytamy, że według sowieckich obliczeń "system fortyfikacyjny pełną wartość bojową miał osiągnąć wiosną 1942 roku." Plany te były nierealne. W czerwcu 1941 roku stan zaawansowania prac wynosił ok. 20 proc.
- Braki były w uzbrojeniu. W pośpiechu przenoszono wyposażenie z Linii Stalina, czyli pasa umocnień wybudowanego 10 lat wcześniej. Do dzisiaj decyzja o zniszczeniu tamtych fortyfikacji jest wielką zagadką - stwierdza dr Wiśniewski.
W czerwcu 1941 roku Niemcy przystąpili do ataku. Tylko część bunkrów na odcinku od Huty Lubyckiej do Lubyczy Królewskiej podjęła walkę z oddziałami Wehrmachtu. Meldunki docierały jednak za późno. Hitlerowcy bez większych problemów minęli punkty oporu. Front przesunął się na wschód. Schronów nigdy nie dokończono.
- Mimo to Linia Mołotowa ma duże znaczenie. Rozwiązania konstrukcyjne były nowoczesne i przyczyniły się do rozwoju sztuki fortyfikacji - zaznacza dr Wiśniewski. Co dalej stało się z bunkrami? Według autorów książki "W cieniu linii Mołotowa": "po przejściu frontu w lipcu 1944 roku przez obszar, na którym znajdowały się umocnienia Rawsko-Ruskiego Rejonu Umocnionego ludność cywilna samorzutnie przystąpiła do zasypywania okopów i rowów przeciwczołgowych.
Nasiliła się także dewastacja schronów. Wyrywano stalowe elementy, takie jak drzwi, kopuły pancerne, blachy, które trafiały na złom lub wykorzystywano je w gospodarstwach." W latach 50. rozpoznane umocnienia poddano remontom i konserwacji. Na wypadek wojny miały je wykorzystać siły Układu Warszawskiego. W 1970 roku przeprowadzono inwentaryzację umocnień. Prawie 30 lat później wytyczono szlak turystyczny (niebieski) "Po bunkrach linii Mołotowa" prowadzący z Huty Lubyckiej do Hrebennego.
Jak dziś wygląda nieco zapomniana atrakcja Roztocza Wschodniego? Większość bunkrów zarosła krzakami, obrasta je mech. Niektóre są na środku pola, inne głęboko w lesie na wzniesieniach - takie położenie miało zapewniać dobre pole ostrzału. Aby wejść do środka, trzeba pokonać jeszcze dół otaczający bunkier, tzw. rów diamentowy. Załoga specjalnymi rurami wyrzucała tu łuski z armaty i ckm-u. Kiedyś do schronów prowadziły drzwi pancerne. Teraz jest tylko otwór w betonowej konstrukcji.
Wewnątrz panuje ciemność, bez latarki trudno tu się poruszać. W schronie jest kilka niewielkich pomieszczeń. W czasie II wojny światowej "w izbach znajdowały się prycze dla 2/3 załogi, zbiornik wody pitnej, kuchenka naftowa, skład żywności oraz stojaki na broń i odzież." - czytamy w książce "W cieniu Linii Mołotowa".
Ze ścian wystają druty. Przejścia do niższych kondygnacji to po prostu otwory w podłodze. Prowadzą do nich pogięte, stalowe drabinki. Panuje tu zupełna cisza. Pozostałe bunkry w lubyckich lasach wyglądają podobnie. Zachowały się w dosyć dobrym stanie. Chociaż są oznaczone na mapach, to dotarcie do nich wymaga sporego samozaparcia. Skutecznie zamaskowała je przyroda.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze