Nie wyburzajmy dworca i pokochajmy wielką płytę, choć to... niezrozumiałe

Marcin Semeniuk (rocznik '90), student architektury i urbanistyki na Politechnice Lubelskiej założył właśnie stronę internetową, poświęconą współczesnej architekturze Lublina, a konkretnie tej wybudowanej w duchu modernizmu. Dokładnie opisuje na niej poszczególne obiekty. To budynki, które mijamy na co dzień, ale wiele szczegółów może nas zdziwić.

Na zdjęciu bank przy Krakowskim Przedmieściu, jeden z lepszych budynków okresu międzywojennego.

Fot. Tomasz Rytych / Agencja Gazeta

Małgorzata Domagała: - Po co strona, dlaczego modernizm?

Marcin Semeniuk: - Wszystko zaczęło się od profilu Modernizm w Lublinie na facebooku, założonego na wiosnę 2013 r. Od tego momentu systematycznie go uzupełniam. W pewnym momencie pojawił się pomysł, aby założyć stronę internetową, na której jest miejsce na szersze opisy i wygodną prezentacje zdjęć budynków.  Modernizm był ostatnim wielkim stylem, który na długi czas zdominował światową architekturę. W każdym zakątku świata możemy odnaleźć jego przykłady. W Lublinie również mamy wiele ciekawej architektury modernistycznej, którą warto się pochwalić, dlatego postanowiłem ją zebrać i opisać.

Fot. Tomasz Rytych / Agencja Gazeta

Na zdjęciu: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego przy ul. Narutowicza. To jeden z nielicznych budynków, które doczekały się zwrócenia uwagi przez główne pismo architektoniczne w Polsce w okresie międzywojennym 'Budownictwo i Architektura'. To ciekawy kompromis między nowoczesną bryłą a nawiązaniem do form z przeszłości.

Marcin Semeniuk: - Kiedy zaczynałem studia w Lublinie, wiele budynków zaczynało przechodzić remont i niestety część z nich straciła swój wyraz. Na przykład Chatka Żaka, aula kliniki okulistyki. Wielka strata to też wyburzenie kina Kosmos. Strona ma nie tylko przedstawiać lokalną architekturę współczesną, ale też pomóc w zrozumieniu modernizmu: na czym polegał, w jakich okolicznościach powstawał, co wpływało jego formę i treść. Myślę, że ten styl jest niezrozumiany i przez to niszczony. Szczególnie modernizm powojenny, bo kojarzony jest niesłusznie z sytuacją polityczną, przez to ludzie często nie dostrzegają jego pięknej formy.

Fot. Tomasz Rytych / Agencja Gazeta

Pomysłodawca  strony Modernizm w Lublinie wspiera też projekt Wielka Płyta (prowadzą go dr inż. Anna Ostańska i dr inż. Teresa Taczanowska z Politechniki Lubelskiej). Jego celem jest zdobycie informacji na temat tego jak powstawały wielkopłytowe osiedla w Lublinie i innych miastach, zebrania dokumentacji, która przez lata uległa rozproszeniu, by dokładne poznać m.in.  systemy konstrukcyjne, a potem opracować sposoby rewitalizacji.

Fot. Iwona Burdzanowska / AG

Marcin Semeniuk: - Wielka płyta to ogromna część budownictwa mieszkaniowego okresu powojennego, dlatego warto zająć się tym tematem. W zasadzie każde osiedle z wielkiej płyty w Lublinie zasługuje na to, by opisać je w sposób jak najbardziej obiektywny, przedstawiając zarówno wady, jak i zalety.

Małgorzata Domagała: - Gdyby nie było komunizmu, nie mielibyśmy osiedli z wielkiej płyty?

Marcin Semeniuk: Byłyby absolutnie. W państwach zachodnich, we Francji, Niemczech czy krajach skandynawskich wielka płyta była bardzo rozpowszechniona w latach powojennych. Wynikało to z tego, że była to technologia pozwalająca na łatwe i szybkie budownictwo mieszkaniowe, a istniał wtedy bardzo duży głód mieszkań - rozwijał się przemysł i ludzie napływali do miasta.

Moderniści akceptowali wielką płytę, ponieważ umożliwiała zbudowanie osiedla w krótkim czasie i niskim kosztem. Powszechnie dostępnym miało być mieszkanie z własną kuchnią i łazienką, bo jedną z głównych idei modernizmu było zapewnienie wygodnych, komfortowych i higienicznych warunków do życia i pracy. Osiedla projektowano według idei postulowanych już przed wojną, by człowiek mieszkał otoczony zielenią i miał dostęp do różnych usług: sklepu, szkoły, przedszkola itp. Nowe budownictwo wyprowadzano poza centra, co wiązało się z myśleniem, że dzięki samochodom, które uważano za środek transportu nowoczesnego człowieka, ludzie nie będą musieli mieszkać w zatłoczonym centrum czy blisko uciążliwych zakładów przemysłowych.

Jakieś pomysły na zmianę oblicza wielkiej płyty?

- Uważam, że np. na ile pozwala konstrukcja, należałoby te mieszkania przekształcać, to znaczy z ciasnego M3 można zrobić znacznie bardziej komfortowe M2. Rewitalizacja tych osiedli powinna polegać też m.in. na instalacji systemów, które pomogą w lepszej wentylacji mieszkań w ocieplonych budynkach, likwidacji zsypów i wykorzystywanie ich np. na zrobienie większych wind.  W wielu krajach pojawiają się bardzo udane projekty rewitalizacji wielkopłytowych osiedli, np. w Niemczech, krajach Skandynawskich, a nawet na Litwie czy Łotwie. Np. montuje się na części elewacji solary, które wspomagają system centralnego ogrzewania, zmniejszają koszty i zwiększają wydajność. Znacznie więcej uwagi przykłada się też do estetyki budynków.

Marcin Semeniuk zwraca również uwagę na budynek dworca PKS. Ratusz ma w planach zlikwidowanie dworca na Podzamczu, ale jakie będą losy tego budynku jeszcze nie wiadomo. - Został zbudowany w latach 60 według projektu Wiesława Żochowskiego. Jego opis pojawił się na łamach pisma Architektura w 1969 r. Jest przekryty charakterystycznym falistym dachem, a  w środku ma ciekawą mozaikę. Mógłby pełnić np. funkcję informacji turystycznej albo gastronomiczną. Pozwala na to pawilonowa forma budynku. Należałoby zdjąć z niego wszelkie reklamy i przywrócić okładzinę z szarej cegły według pierwotnego projektu - mówi Semeniuk.

Fot. Tomasz Rytych / Agencja Gazeta

Na zdjęciu: bloki Funduszu Kwaterunku Wojskowego z 1929 przy ul. Łopacińskiego. Na stronie czytamy, że architekt Kazimierz Tołłoczko zaprojektował mieszkania jedno - i dwupokojowe a każde z nich było wyposażone w kuchnię lub aneks kuchenny (z piecem, z doprowadzonymi wodą i gazem) oraz w toaletę. Tuż obok kuchni znajdowała się mała spiżarka. Te mieszkania nie miały jednak własnych łazienek - te były wspólne i lokalizowano je w piwnicach lub na ostatniej kondygnacji. 'Rozwiązanie takie wynikało prawdopodobnie z góry narzuconej oszczędności realizacyjnych FKW, choć możliwe jest, że starano się stworzyć wspólne przestrzenie pasujące do lewicowego nastawienia przeważającej części środowiska awangardy' - pisze autor Modernizmu w Lublinie.

Adres strony poświęconej lubelskiem modernizmowi: http://modernizmwlublinie.blogspot.com